حكومه‌تی هه‌رێم بۆ رێكخراوێكی نێوده‌وڵه‌تی: له كه‌مپه‌كان بۆ داعش شوێنمان نیه
خواكوڕك
لیژنەی ھەڵسەنگاندن و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت، تا ئێستا تەنیا لە سەنتەری پێشوازی کەمپی دیبەگە زیاتر لە (٢٠٠٠) کەس لە رێگای سەنتەرەوە دەستگیر کراون لەوانە بەشێکی زۆریان بە بەڵگەی تەواوە دەرچووە کە ئەندامی داعش بوون ھەیانە دوو ساڵ لە ریزەکانی داعش بوون، تەنانەت قەناس بەدەستی داعش بوون و بەشداری خولی مەشق و راھێنانی سەربازی و ھزری داعشیان کردووە.
دوای ئه‌وه‌ی رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ راپۆرتێكی له‌باره‌ی ده‌سگیركردنی ئاواره‌كانی موسڵ له‌لایه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه بڵاوكرده‌وه، ئه‌مڕۆ لیژنەی ھەڵسەنگاندن و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان وه‌ڵامی ئه‌و راپۆرته‌ی دایه‌وه و رایگه‌یاند، لە نێو ئەو ئاوارانە، ژمارەیەک تیرۆریست و داواکراو هەن و هەوڵ دەدەن خۆیان بگەیەننە کوردستان کردەوەی تیرۆریستی ئەنجامبدەن، هیزە ئەمنییەکانیش لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ دەکەن، بە مەبەستی ریگریکردن لە روودانی کردەی تیرۆریستی لە کوردستان.
دەقی بەیاننامەکە:
رۆژی ٢٦/٢/٢٠١٧ رێکخراوی ھیومان رایتس وۆچ راپۆرتێکی بە ناوی ھەرێمی کوردستان: دەستگیر کردنی ئەو پیاو و مێر منداڵانەی کە لە دەست داعش رادەکەن و تێیدا باس لە دەستگیرکردنی سەدان پیاو و مێر منداڵ کە لە کەمپەکان نیشتەجێن لەلایەن ھێزەکانی ھەرێمی کوردستانەوە دەکات، ئەوانەی لە دەست داعش رایانکردووە بێ ئەوەی کەسوکاریان لە دەستگیرکردنیان ئاگادار بکرێنەوە یان زانیارییان پێ بدرێت.
لە وەڵامی راپۆرتی رێکخراوی ناوبراودا لیژنەی ھەڵسەنگاندن و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان لە ئەنجوومەنی وەزیران بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە ئەمەی خوارەوە دەقەکەیەتی :
لە دوای ھاتنی داعش حکومەتی ھەرێمی کوردستان رووبەڕووی بارودۆخێکی سەخت بۆوە لە ھەمووە رووەکانەوە و ھاتنی ئاوارە و پەنابەران جگە لەوەی لە رووی ئابووری و داراییەوە بارودۆخی ھەرێمی ئاڵۆز کرد، لە رووی ئەمنییەوەش ئەرکێکی زیاتری خستە سەر شانی دامودەزگا ئەمنییەکان، چونکە لە رۆژی ھاتنی داعش و داگیرکردنی موسڵ و ناوچەکانی دەوروبەری بە سەدان ھەزار ئاوارە روویان لە ناوچەکانی ھەرێمی کوردستان کرد. بۆ رێکخستنی ھاتنی ئەم ژمارە زۆرەی ئاوارە و نیشتەجێکردنیان و پاراستنی ئاسایشی ھەرێم و سەلامەتی ھاووڵاتیان بە ئاوارە و پەنابەرانیشەوە، لایەنە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان چەند رێوشوێنێکی ئەمنیان گرتە بەر کە گشت دانیشتوانی ھەرێم دەگرێتەوە بەبێ جیاوازی.
سەبارەت بەم رێوشوێنانەی کە دامودەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەتی ھەرێم دەیگرنە بەر، دیارە بەشی ھەرەزۆری راگوێزراوان لە رێگای ساترەکانی پێشمەرگەوە روو لە ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی حکومەتی ھەرێم دەکەن، ئەمەش ئەرکی ھێزەکانی پێشمەرگە لە ساترەکان قورس دەکات و لە ھەمان کاتدا دوور نییە کەسانێکی سەر بە داعش لەنێو ئاوارە و راگوێزراواندا ھەوڵ بدەن خۆیان بگەیەننە ساترەکان.لەگەڵ ھاتنی راگوێزراوان بۆ ساترەکان وەک رێوشوێنێکی ئەمنی تەنیا پیاوەکان دەپشکێندرێن ئەویش پشکنینێکی زۆر ئاساییە بۆ دڵنیابوون لە نەبوونی کەسانی تیرۆریست و خۆکوژ لە نێویاندا، دواتر دەگوازرێنەوە بۆ سەنتەرەکانی پێشوازی. لەدوای گواستنەوەیان لەوێش تەنیا پیاوەکان دەپشکێندرێن و بەھیچ شێوەیەک پشکنین بۆ ئافرەتان ئەنجام نادرێت، تەنانەت خودی رێکخراوەکانی نەتەوەیەکگرتووەکان گلەیی ئەوەیان کردووە کە بۆچی ئافرەتەکان ناپشکێندرێن، بەڵام بەھۆی رەچاوکردنی دابونەریتی کۆمەڵایەتی و حورمەتی خەڵکەکە تا ئێستا ئافرەتە راگوێزراوەکان پشکنینیان بۆ ئەنجام نادرێت.
پرۆسەی لێکۆڵینەوە لەگەڵ کەسانی گومان لێکراو لە چوارچێوەی ئەو رێوشوێنە ئەمنیانەیە، چونکە زۆر جار لەگەڵ راگوێزراوان کەسانی خراپەکار و داواکراویشیان تێدایە و بەشێکیان لە ترسی ئەوە ھاتوون کە تۆڵەیان لێبسەندرێتەوە لەلایەن دانیشتوانی ناوچەکەیان، بۆیە لایەنە پەیوەندیدارەکان ناچارن کە لێکۆڵێنەوە لە ناوەکانیان بکەن و زانیاریان لەسەر وەربگرن، لە سەنتەرەکانی پێشوازی ئەو کەسانەی کە گومانیان لەسەرە یان داواکراون رێوشوێنی ئەمنیان بەرامبەر دەگیرێتە بەر دواتر رەوانەی ئاسایش و دادگا دەکرێن بۆ ئەنجامدانی رێوشوێنی پێویست بەرامبەریان و تا ئێستا تەنیا لە سەنتەری پێشوازی کەمپی دیبەگە زیاتر لە (٢٠٠٠) کەس لە رێگای سەنتەرەوە دەستگیر کراون لەوانە بەشێکی زۆریان بە بەڵگەی تەواوە دەرچووە کە ئەندامی داعش بوون ھەیانە دوو ساڵ لە ریزەکانی داعش بوون، تەنانەت قەناس بەدەستی داعش بوون و بەشداری خولی مەشق و راھێنانی سەربازی و ھزری داعشیان کردووە.
سەبارەت بە پرۆسەی دەستگیرکردن لە سەنتەرەکانی پێشوازی و کەمپەکان ساترەکانی پێشمەرگە یەکەم خاڵی ھاتنی راگوێزراوانە، بەڵام لە ساتر ھیچ جۆرە لێکۆڵینەوە و وردبوونەوەیەک لە ناوەکاندا ناکرێت، چونکە سەنتەرەکانی پێشوازی فلتەری یەکەمە بۆ جیاکردنەوەی ناوەکانیان و پێویستە وردبینی لە زانیارییەکان بکرێت. پرۆسەی لێکۆڵینەوە لە سەنتەرەکانی پێشوازی تەنھا تۆمارکردنی زانیاری و پرسیارکردنە لە ناو و شوێنی نیشتەجێبوونیان و بە شێوەیەکی ئاشکرا بە بەر چاوی خەڵک و رێکخراوەکانەوەیە پرسیار و وردبینیەکە ئەنجام دەدرێ. دواتر ئەو زانیاریانەی کە لە ئەنجامی لێکۆڵینەوە لە راگوێزراوان وەرگیراوە بۆ سەرچاوەکانی زانیاری دەنێردرێن بۆ بەراوردکردنیان و دڵنیا بوون لە راستی و دروستییان، دوای دەستگیر کردنی کەسانی گومانلێکراو یان داواکراو کەسوکاریان لە دەستگیرکردن و تۆمەتەکان ئاگادار دەکرێنەوە ،ماوەی مانەوەی دەستگیر کراوان لەلایەن دامودەزگاکانی ئاسایش و پۆلیس تەنھا (٢٤) کاتژمێرە، ئەگەر دوای لێکۆڵینەوە دەرکەوت بێ تاوانە ئەوا ئازاد دەکرێ، بەڵام ئەگەر سەلمێنرا پەیوەندیی بە تیرۆریستانەوە ھەیە ڕەوانەی دادگای تایبەت دەکرێ، دوای ئازادکردنەوەی ئەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتی داعش بوون زۆر جار لە میانەی شەڕەکاندا ھەندێک کەس دەستگیر کراون، بەڵام دوای ئەنجامدانی لێکۆڵینەوە ئەوانەی کە بێتاوانن ئازاد دەکرێن و ئەوانەی کە پەیوەندییان بە داعشەوە ھەبێت بەپێی رێوشوێنی یاسایی رەفتاریان لەگەڵدا دەکرێت.
رێکخراوە خێرخوازییە نێودەوڵەتییەکانی وەک (دەزگای خێرخوازی بارزانی، UNHCR، قەندیل و چەندین رێکخراوی دیکە) نووسینگە و نوێنەرایەتییان لە سەنتەرەکانی پێشوازی ھەیە بۆ یارمەتیدانی راگوێزراوان لە کاتی پێویست و دابینکردنی پێداویستییەکانیان، دەزگای خێرخوازی بارزانی خۆراک و ئاویان بۆ دابین دەکات و ، UNHCR ھەڵدەستێت بە دابینکردنی شوێنی حەوانەوە و خێمە، رێکخراوی قەندیل یارمەتییان دەدات لە رووی یاساییەوە وەک راوێژی یاسایی و ئەوانەی کە دەستگیر دەکرێن و پێویستییان بە پارێزەر ھەبێت ئەوا بۆیان دابین دەکات. لە ھەمان کاتدا ئاشنایان دەکات بە مافەکانی خۆیان، جگە لەمانە چەند رێکخراوێکی دیکە ھەڵدەستن بە پێشکەشکردنی ھاوکاری لە بوارەکانی پەروەردە و منداڵان.
سکرتاریەتی لیژنەی ھەڵسەنگاندن و وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان
١/٣/٢٠١٧
