نه‌خشه رێگایه‌ك بۆ تره‌مپ ده‌خرێته روو: كورد پڕچه‌ك بكرێت پشت له عێراق بكرێت
پسپۆڕێکی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمەریکا نەخشەڕێگایەک بۆ سەرۆکی ئەمەریکا (ترامپ) پێشنیاز دەکات. بەگوێرەی نەخشەڕێگاکە داوا دەکات کورد لە عێراقدا پڕچەک و پاڵپشتیی بکرێن. هەروەها ئەمەریکا پشت لە عێراق بکات و، بەمجۆرە ئەمەریکا دەتوانێ نفووزی ئێران لە عێراقدا نەهێڵێ.
ترامپ (سەرۆک رەیگن)ـێکی دیکەی ئەمەریکا
(دۆناڵد ترامپ) لە ئەمەریکادا بە تەواوکەری سیاسەتی سەرۆک (رۆناڵد نیلسن رەیگن) سەیر دەکرێ، ئەم سەرۆکە لە ساڵی ١٩٨١ تا ١٩٨٩ سەرۆکی ئەمەریکا بوو.
(رەیگن) بە رێگەی کەمکردنەوەی باج لە ئەمەریکا دەستی پێکرد و بە شكستی سیاسه‌ت و قه‌ڵه‌مڕۆییی رووسیا لە جیهان کۆتایی هات، کە ئەمەریکای لە ڕووی ئابوورییەوە بوژاندەوە و جەنگی ساردی لە رووسیا بردەوە، هەروەها توانی نفووزی ئەمەریکا لە هەموو جیهان بەهێز بکات، ئێستا (سەرۆک ترامپ) دەیەوێ بڵێ من (رەیگن)ی دووەمم کە ئەم کارە دەکەم، چونکە لە یەکەم کاریدا یاسای کەمکردنەوەی باجی لە ئەمەریکادا سەپاند و کۆمارییەکان لە هەردوو ئەنجوومەنی سێنات و هاوسدا، توانییان پڕۆژەیاساکە تێپەڕێنن و (ترامپ) واژی لەسەر کرد و کردی بە دەستکەوتێکی جەژنی کریسمس.
(ترامپ) لە دووەمکاریشیدا دەڵێ، دەبێ لە رۆژهەڵاتی ناویندا شكست به سیاسه‌ت و قه‌ڵه‌مڕۆییی ئێران بێنم. ئه‌و نەخشەڕێگای ئاسایشی نیشتمانیی ئەمەریکای راگەیاند کە لە بەشێکدا باسی بەرەنگاربوونەوەی ئێران دەکات لە رۆژهەڵاتی ناویندا بە رێگەی هاوپەیمانانی ئەمەریکا.
(مایکل مەکۆڤسکی) شارەزای ئاسایشی نیشتمانیی ئەمەریکا کە پێشووتر لە بواری رێگریکردن لە گەشەکردنی چەکی ئەتۆمی ئێران لە نووسینگەی وەزیری بەرگریی ئەمەریکا کاری کردووە و، ئێستایش سەرۆکی پەیمانگای جووەکانە بۆ ئاسایشی نیشتمانیی ئەمەریکا، نەخشەڕێگایەکی نوێ بۆ سەرۆکی ئەمەریکا (دۆناڵد ترامپ) پێشنیاز دەکات تا بەو رێگەیەوە بتوانرێ رووبەڕووی ئێران ببێتەوە لە رۆژهەڵاتی ناویندا، بە تایبەت لە هەرچوار وڵاتی عێراق، سووریا، لوبنان و یەمەندا.
نەشخەڕێگاکەی (مایکل مەکۆڤسکی) لە کەناڵی ‘فۆکس نیوز’ی کۆمارییەکان بڵاو کراوەتەوە و تێدا هاتووە، بەرزبوونەوەی پێگەی جیۆسیاسیی ئێران لە رۆژهەڵاتی ناویندا بە گەورەترین بابەتی مەترسیدار و گۆڕانکاری لە رۆژهەڵاتی ناویندا لەم سەدەیەدا دادەنرێ، بەڵام بەگوێرەی ستراتیژیەتی نوێی ئیدارەی (ترامپ) بۆ ئاساییشی نیشتمانیی ئەمەریکا، راستە ئێران بە مەترسیدار بۆسەر بەرژەوەندیی ئەمەریکا لە رۆژهەڵاتی ناویندا دانراوە، بەڵام چۆنیەتیی رووبەڕووبوونەوەکە شێوە و فۆڕمەکەی زۆر روون نییە.
(مایکل مەکۆڤسکی) لە نەخشەڕیگاکەیدا دەڵێ، “پێویستە (ترامپ) چاو لە (رەیگن) بکات کە چۆن توانی بە ستراتیژیەتێکی نوێوه رووبەڕووی کۆمۆنیستەکانی رووسیا و لایەنگرانی لە تەواوی جیهان ببێتەوە و پشتگیریی لەو رەوتانە کرد کە لە دژی شیوعییەکان وەستانەوە، ئێستایش کاتی ئەوەیە کە ئەمەریکا پاڵپشتیی ئەو هێزانە بکات کە دژی نفوزی ئێرانن و دەیانەوێ سەربەخۆ بن و لە دژی ئێران بوەستنەوە. لە ئێستادا بە پێچەوانەی هەڕەشەی ستراتیژیەتی نوێی ئیدارەی (ترامپ)، ئێران لە عێراق و سووریادا بەردەوامە لە هاوکاریکردنی سەربازی بۆ هاوپەیمانانی، ئەگەرچی پێویستە ئەمریکا زیاتر یارمەتیی ئیسرائیل و ئوردن لە ناوچەکەدا بدات، بەڵام ئەو یارمەتییە بۆ دژایەتیکردنی ئێران بەس نییە.”
(مەکۆڤسکی) دەنووسێ، “لە ئێستادا پێویستە ئەمەریکا ددان بەوەدا بنێ کە لە سووریا، عێراق، لوبنان و یەمەندا شکستی لە بەرانبەر هەژموونی ئێراندا بردووە، ئێران سوودی بینی لە هاتنی داعش بۆ سووریا و عێراق و نفووزی خۆی لەو دوودەوڵەتەدا سەپاند. پارێزگاریکردنی ئەمەریکا بە شێوەی ئێستا لە سووریا، عێراق، لوبنان و یەمەن، لە بەرژەوندیی ئێراندایە. ئەو چوار دەوڵەتە دەوڵەتی نەتەوەیی نین وەک ئەوەی ئەمەریکا لێیان تێگەیشتووە، ئەوانە لە دوای یەکەم جەنگی جیهانه‌وه و لە پاشماوەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانین و دروستكراون.
ئەو زیاتر لە باسی ئەو چوار دەوڵەتەدا شیکردنەوەی کردووە و هاتووەتە سەر شێوازی پێکهاتەی تاییفی و قووڵبوونەوە لێیان، ئاماژی داوە کە لەو چوار دەوڵەتەدا پێکهاتەی تاییفیی قووڵ هەن، پێکەوە هەڵکردنیان لە دەستەڵاتدا سەختە، ئێران سوودی لەوەبینیوە و دەیەوێ ناکۆکیی تاییفی هەبێ لەو چوار دەوڵەتەدا، بۆیە وا پێویست دەکات کە ئەمەریکا ئەو هەلە بقۆزێتەوە و پشتگیری لەو لایەنانە بکات کە لەو چوار دەوڵەتەدا دەیانەوێ دژی ئێران بوەستنەوە و سەربەخۆییی خۆیانیان هەبێ.
دەوڵەتی نوێ و سیستەمی کۆنفیدراڵی
بەگوێرەی نەخشەڕێگاکەی (مایکل مەکۆسڤکی) پێویستە (دۆناڵد ترامپ) لە عێراق، سووریا، لوبنان و یەمەندا، پشتگیری لەو هێزانە بکات کە بەرهەڵستکاری ئێران دەبن و سیستەمی کۆنفیدراڵی و دەوڵەتی نوێیان بۆ دروست بکات، لەبری ئەو سیستەمە شکستخواردووەی کە ئێستا لەو چوار دەوڵەتە هەیە و سنوورەکانیان جارێکی دیکە بۆ دەستنیشان بکرێتەوە.
لە باسی عێراقدا هاتووەتە سەر خاڵێکی گرینگ و نموونەی بۆ سەرۆکی ئەمەریکا هێناوه‌ته‌وە کە پێویستە لە عێراق پاڵپشتیی سەربازی بوەستێنێ و لە بەرانبەردا پاڵپشتیی پڕچەککردنی دەوڵەتێک بۆ کوردەکان بکات و لە دەستپێکدا رایبگەیێنێ، کە پاڵپشتیی سەربازیی تەواوی هەرێمی کوردستان بکات.
لە سووریا سیستەمی کۆنفیدراڵی بسەپێنێ بۆ عەلەوییەکان، کورد و عەرەبی سوننە. کە لە سووریادا کوردەکان دەکەونە باکووری رۆژهەڵات و عەرەبی سوننە دەکەوێتە دڵی سووریا و عەلەوییەکان کە شیعەن دەکەونە دەشتاییەکانەوە.
لە چۆنیەتیی رووبەڕووبوونەوەی نێوخۆی ئێرانیشدا دەڵێ، هاوكاریی چالاكیی سیاسی و ڕێكخراوه‌یی به‌رهه‌ڵستكارانی ئێران له نێوخۆی ئه‌و وڵاته‌دا بكرێ، ئه‌و نموونه به بوونی کوردەکان لەوێدا دێنێته‌وه کە پاڵپشتیی رژێمی ئیران ناکەن، هەروەها ئازەربایجانییەکانیش بە هەمان شێوە. بەمشێوەیە ئەمەریکا لە ناوچەکەدا بەسەر ئێراندا سەرکەوتوو دەبێ. ئەگەر ئەمەریکا بەم شێوەیە بەرەنگاری ئێران نەبێتەوە، دەبینرێ کە ئێران تادێ لە سووریادا بنکەی سەربازی دروست دەکات بۆ ئەوەی بتوانێ لە پاشه‌ڕۆژدا ئیسرائیلی پێ وێران بکات و لە ئێستایشدا بەرەیەکی شەڕی لە دژ ئیسرائیل لە سووریادا کردووەتەوە. لە هەمانکاتیشدا دەبێ ئەمەریکا چاوی لەسەر چەکی ئەتۆمی ئێران بێ، بۆ ئەوەی نەتوانێ ببێتە خاوەنی ئەو چەکە کە دواجار لە دژی ئەمەریکا بە کاری بێنێ.
ئەو لە کۆتاییدا جارێکی دیکە زوومی خستووەتە سەر دابەشکردنی ئەو چوار دەوڵەتە، “دابەشکردنی عێراق، سووریا، لوبنان و یەمەن، بە باشترین بژار داناوە کە ئەو چوار دەوڵەتە دابەش بکرێن، بە نموونەیەکی سەرکەوتوویشی ناو دەبات وەک ئەو وڵاتانەی لە دوای یەکەم جەنگی جیهانەوە دابەش بوون، بە نموونە یەکێتیی سۆڤیێت، یۆگسلاڤیا و چیکۆسلۆڤاکیا، هەروەها ئیدارەی بۆسنە و هێرسک کە کۆنفیدراڵییە. بۆیە پێویستە (ترامپ) بەوشێوەیە هێرش بکاتە سەر ئێران، چونکە هەیکەلی سیاسیی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوین لە بەرژەوەندیی ئەمەریکادا نییە و لە بەرژەوەندیی ئێراندایە.
(مایکل ماکۆڤسکی)
-ماکۆڤسکی پسپۆڕی ئاساییشی نیشتمانییە لە ئەمەریکا و هاریکاری وەزارەتی بەرگریی ئەمەریکا و ئاژانسەکانی تایبەت بە رێگریکردن لە گەشەکردنی ئەتۆمی ئێرانه.
-لە نووسینگەی وەزیری بەرگریی ئەمەریکا راوێژکاری تایبەت بە پرسی سیاسەتی وزەی عێراق لە سەردەمی رووخانی رژێمی سەددام بووە و، دواتریش بەرپرسی دابینکردنی حزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی ئەو ئیئتلافە بوو کە بە کاتی حوکمڕانیی عێراقی دەکرد.
-سەرۆکی پەیمانگای جووەکانە بۆ ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا.
– لە ئێران، میسر، ئیسرائیل، لوبنان و عێراقدا کەسێکی ناسراوە، بە کەسایەتیی کارکردن بۆ پاراستنی ئاسایشی ئەمەریکا و بەهێزکردنی ئیسرائیل وه‌سف ده‌كرێ.
دکتۆرای لە مێژووی دیپلۆماسییەت هەیە لە زانکۆی هارڤارد.
شاو کوردی
