ئومێد سەباح: ڕیفراندۆم باشترین بڕیاربوو کە گەلی کوردستان لە ۱۰۰ ساڵی رابردوودا داویەتی
دەقی بەشێک لە قسەکانی ئومێد سەباح، گوتەبێژی پێشووی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان
ریفراندۆم باشترین بڕیاربوو کە گەلی کوردستان لە ۱۰۰ ساڵی رابردوودا داویەتی، بڕیار لەسەر چارەنووسی خۆی بدات، من هاوڕا نیم لەگەڵ ئەو قسانەی عەلی رەزا گوینەی، جێگری بەڕێوەبەری كاروباری عێراق لە وەزارەتی دەرەوەی توركیا بەو شێوەیە باسیکرد.
بڕیاری ریفراندۆم بڕیارێکی سیاسی نەبووە، بڕیاری گەلێک بووە، بڕیاری گەلێکی ستەملێکراو بووە، بەدوای ئەوە دەگەڕا هەناسەیەک بدۆزێتەوە بەدوای مافەکانیدا بگەڕێت، دەگەڕا بەدوای چوارچێوەیەک وەکو مرۆڤێک گوێ لیبگیرێت و وەکو مرۆڤێک بژیت، بۆیە بڕیاری ریفراندۆم بڕیارێکی سیاسی نەبوو، بڕیارێکبوو هی هەموو گەلی کوردستان بوو، ئەگەر جەنابیشت بەدواداچوونت کردبێت هەموو حیزبە سیاسییەکانی کوردستان پاڵپشتی ریفراندۆمیان کرد، پەرلەمانی کوردستان پاڵپشتی ریفراندۆمی کرد، هەموو دامەزراوە سیاسی و دەستوورییەکانی کوردستان پاڵپشتی ریفراندۆمیان کرد.
ریفراندۆم لە پەیامەکەی خۆی، کە وەک وەسیلەیەکی قانوونی بۆ تەعبیرکردن لە رای گەلی کوردستان بۆ ئەوەی بیەوێت چۆن بژیت، سەرکەوتووبووە، قەتیش ریفراندۆم فاشیل نەبووە و قەتیش فاشیل نابێت.
دوایی دەبێت ئێمە خاڵێک یەکلایی بکەینەوە؛ گەلی کوردستان وەک هەر گەلێکی دیکە مافی چارەنووسی هەیە، بۆچی هەموو گەلێکی دیکە مافی چارەنووسی هەبێت بۆچی گەلی کوردستان ئەو مافەی نەبێت؟ بۆچی عەرەب هەیبێت؟ بۆچی تورک و فارس و هەموو وڵاتانی دیکە ئەو مافەیان هەبێت، بۆچی گەلی کوردستان بە گشتی ئەو مافەی نەبێت؟ ئەم مافە مافێکی سروشتییە کە خوای گەورە بە هەموو گەلێکی بەخشیوە، مافێکی نێودەوڵەتییە کە لە پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان چەسپێندراوە، بۆچی ئەو مافە بە هەموو گەلێک بدرێت بە گەلی کوردستان نەدرێت؟
خاڵێکی دیکە، ئێمە کاتی خۆی لە ساڵی ۱۹۲٤ چووینە نێو دەوڵەتی عێراق، کە بەو ناوچەیەیان دەگوت ویلایەتی موسڵ. چوونی کوردستان بۆ نێو دەوڵەتی عێراق چوونێکی ئارەزوومەندانەی مەرجدار بووە. مەرجداربوو بەوەی دەبێت مافی گەلی کوردستان لە چوارچێوەی عێراق بچەسپێندرێت و وەکو هاوبەشێک سەیرمان بکەن، بەڵام ئەم مافەی ئێمە، ئەو هاوبەشیەی ئێمە لەگەڵ عێراق لە ۱۰۰ ساڵی رابردوودا چی بووە؟ ئەنفال بوو، هەڵەبجە بوو، بۆردوومانی کیمیایی بوو، نانبڕین بوو، برسیکردن بوو، راونان بوو، کوشتن بوو، ئەمە مافی ئێمەبوو لە هاوبەشیکردن.
بۆیە ئەو گەلەش بەدوای مافی خۆیەتی، بەدوای ئاسۆیەک و چارەسەرێکدا بگەڕێت و لە چوارچێوەیەکدا خۆی بدۆزێتەوە.
خاڵێکی دیکە، لە دوای ساڵی ۲۰۰۳ ئێمە بە هەموو هێزمان چووین بۆ عێراق، بەو ئومێدەوە رۆیشتین کە هەنگاوێکی تازە ببینین کە مافەکانی خۆمان لە چوارچێوەی عێراق، کە لە ساڵی ۱۹۲٤ نووسرابوو، جارێکی دیکە لە دەستووری عێراق بنووسرێتەوە. ئومێدمان وابوو کە دەستووری عێراق جێبەجێ بکرێت، دەستووری عێراق ٥٥ ماددەی تێدایە پێشێلکراون، ٥٥ ماددە و بەندی دەستوور کە پەیوەندی بە مافی کوردستانەوە هەیە پێشێلکراون، لە دیباجەی دەستوور دەڵێ، إنّ الالتزام بهژا الدستور یحفڤُ للعراق اتحاده الحر شعبا وأرچاً وسیادەً، واتە پابەندبوون بەم دەستوورە زامنی یەكێتی ئارەزوومەندانی خەڵک و خاک و سەروەریی عێراقە، بەڵام کاتێک ئەو دەستوورە جێبەجێنەکرا، خەڵکی کوردستانیش ئازادن بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن. بۆیە ئێستاش دەگەڕێمەوە بۆ ئەو خاڵەی کە ئێمە چاومان لەوەیە لەو قۆناخە دووبارە دەستوور جێبەجێ بکرێتەوە. ئێستا کەشێکی تازە هاتووەتە ئاراوە، سەرکردایەتییەکی تازە و پەرلەمانێکی تازە و حکومەتێکی تازەمان لە عێراق هەیە. ئومێدمانوایە بە سەرکردایەتی عادل عەبدولمەهدی هەموو ئەو پێشێلکارییانەی لە دەستووری عێراق بە کۆی دەوڵەتی عێراقی کراوە تایبەتیش بە هەرێمی کورستان کراوە، چاکی بکاتەوە بۆ ئەوەی بتوانین هەموومان پێکەوە لە چوارچێوەی ماف و ئەرک یەکسان بین.
