سێس فراتزمان: كوردستان شایانی ئەوەیه بڕیار لەسەر چارەنووس و داهاتووی خۆی بدات
نووسەرێكی ئەمریكا لە بابەتێكی شیكاریدا باس لەوە دەكات كە هەرێمی كوردستان ئامادەیی سەربەخۆیی و بوون بە دەوڵەتی هەیە و دەنگی كوردەكان لە سێپتێمبەردا بۆ سەربەخۆیی، سەقامگیری و دیموكراسییە.
سایتی (ناشناڵ رڤیو) كە دامەزراوەیەكی سیاسی، كلتووری و ئابووریی ئەمریكایە، بابەتێكی شیكاریی (سێس فراتزمان) نووسەری ئەمریكی و شارەزا لە كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بڵاوكردەوە و لە بابەتەكەیدا نووسەر وتەی باڵیۆزێكی پێشووی وڵاتەكەی دێنێتەوە كە دەڵێت “خەڵكی هەرێمی كوردستان به تامەزۆرییەوە و بە ئاشكرا سەربەخۆییان دەوێت.” ئەوە بەشێك بوو لە وتاری (پیتەر گالبرێس) لە كۆنفرانسی 28ی تەمووزی واشنتۆن و یەكێك بوو لەو وتارانە كە كوردستانیان بە هاوپەیمانێكی ستراتیژیی ئەمریكا دەزانی، و پلاتفۆرمێكیان پێشكەشكرد كە كوردستان شایانی ئەو مافەیه بڕیار لەسەر چارەنووس و داهاتووی خۆی بدات كە رەنگە ئەنجامی ئەو بڕیارە جیابوونەوە بێت لە عیراق.
لە بابەتە شیكارییەكەیدا، (فراتزمان) ئاماژە بە بڕیاری هەرێمی كوردستان دەكات بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم لەسەر سەربەخۆیی لە 25ی مانگی داهاتوو و دەڵێت: “كورد داوای پشتگیریی ئەمریكا و وڵاتانی دیكە دەكات”. لەو رووەوە نموونەی بەهێزیی دۆسیەی كوردەكان دێنێتەوە، لەوانە بینینی رۆڵی سەرەكی لە شەڕی داعش و تێكشكاندن و شكست پێهێنانی ئەو رێكخراوە، رووبەڕوو بوونەوەی جینۆساید و ستەم لەسەر دەستی رژێمی پیشووی سەددام حوسێن لە عیراق.
لە بەشێكی دیكەی بابەتە شیكارییەكیدا باس لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات كە “خاوەن ناسنامەیەكی تایبەتی یەكگرتووە و فڕۆكەخانەی مۆدێرنی هەیە و بە پێشمەرگە وەك هێزە سەربازییەكەی توانیویەتی سنوورەكانی خۆی بپارێزێت. هەروەها چەندین دەیەیە پشتگیریی ئەمریكای هەیە و بە كردەوە لە بەغدا جیاواز بووە. لە دوای پرۆسەی ئازادیی عیراق لە 2003، هەرێمی كوردستان سەقامگیر و ئاشتیخواز بووە و دوور بووە لە دەستی تیرۆر، كاتیكیش داعش لە 2014 چەند بەشێكی عیراقی داگیركرد، كوردەكان زیاتر لە هەزار كیلۆمەتر سنووری هاوبەشیان لەگەڵ داعش هەبوو، و حكومەتەكەی شانی دایە بەر قەیرانە دارایی و سەربازییەكانی شەڕێكی دژوار، بۆیە ئێستا دەیانەوێت بەرپرسیاریی سیاسی هەڵبگرن بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی”.
هەروەها تیشك دەخاتە سەر لێدوانێكی بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەوەی كە “كوردەكان لەدوای پڕۆسەی ئازادیی عیراقەوە، وڵاتیكی فیدڕاڵی، دیموكراتی و پلورالیزمیان هەڵبژاردووە و رۆڵێكی گرنگیان هەبووە لە نووسینەوەی دەستوورێكی گونجاو بۆ وڵاتەكە”.
فەلاح مستەفا و چەندین بەرپرسی دیكە دەڵێن “بەغدا دەستووری جێبەجێ نەكردووه”. نووسەر دەڵێت بەغدا بودجەی كوردستانی بڕیوە و به بەرفراوانی تاكڕەو بووە بەرامبەر بە هەولێر.
لە بابەتەكەدا هاتووە: “دوای ئەوەی كوردستان رایگەیاند ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی ئەنجام دەدات، یەكەمین وڵات كه بە ئاشكرا دژی وەستایەوە، ئێران بوو. ئۆفیسی ئایەتوڵا عەلی خامەنەیی رێبەری رۆحیی ئێران وتی “سەربەخۆیی كوردەكان مەترسییە لەسەر ناسنامەی عیراق و دەبێت بە یەكگرتوویی بمێنێتەوه”.
ئەو ناسنامەیەی عیراق كە بە رای نووسەر، لەلایەن حەشدی شەعبی و ئەو میلیشیایانەوە كۆنترۆڵكراوە كە پاڵپشتیی ئێرانیان هەیە. رەتكردنەوەی سەربەخۆیی كوردەكان لەلایەن ئێرانەوە خستنەڕووی هەڕەشەیەكی نوێیە لەوەی ناسیۆنالیزمی عەرەبیی سەدام حوسێن لێی دەكردن. هەروەها لە زاری پیتەر گالبرێسەوە دەڵێت كە “تای تەرازووی ریسكی مانەوە لەگەڵ عیراقێكدا كە زۆربەی پیاوانی ئایینیی شیعەی بەستراوە بە ئێران حوكمی دەكەن، قورسترە لە ریسكی سەربەخۆیی كوردستان”. فەلاح مستەفاش باس لە چەند ئاستەنگێك دەكات كە “دەبێت هەرێمی كوردستان رووبەڕوویان بێتەوە، بەڵام جگە لەو بەربەستانه، یەكەمیان دەبێت ئێمە دڵنیا بین كە یەكڕیز و بەهێزین، بۆ ئەوەش پارتی دیموكراتی كوردستان كاری كردووە لەگەڵ یەكیەتیی نیشتمانیی كوردستان و یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان و چەند لایەنێكی دیكە تا پشگیریی ریفراندۆم بكەن.”
سەبارەت بە پەیوەندیی نێوان هەولێر و بەغداش، بەرپرسەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان جەخت لەسەر پێویستیی بەردەوامبوونی پەیوەندیی حكومەتەكەی لەگەڵ بەغدا دەكاتەوە، “هەولێر پێویستی بە پەیوەندییە لەگەڵ بەغدا تا دڵنیا بین لە ئامانجەكانمان تێدەگەن، بەوەی كە تێكهەڵچوونمان ناوێت و خوازیاری دۆستایەتی و پەیوەندیی بازرگانیین لەگەڵیان”. دەربارەی هەڵوێستی وڵاتانی دراوسێی هەرێمی كوردستانیش دەڵێت “زۆر گرنگە كە دڵنیایان بكەینەوە ئەو هەنگاوەی ئێمه دژی بەرژەوەندیی هیچ لەو نەتەوانە نابێت”. فەلاح مستەفا هەروەها هیوای خواستووە ئەمریكا یارمەتییان بدات لە دیالۆگ لەگەل بەغدا و دڵنیا بیت لە دیموكراتیەتی پرۆسەی ریفراندۆم.
(سێس فراتزمان) نووسەری ئەمریكی و شارەزا لە كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بابەتە شیكارییەكیدا لە سایتی (ناشناڵ رڤیو)ی ئەمریكا، پێی وایە وەڵامی دەسەڵاتدارانی توركیا بۆ دەنگدان لەسەر سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاساییە و زۆر توند نەبووە، هەرچەند ئەنقەرە لەگەڵ هەولێر دۆستایەتی نیشان دەدات و لەو ساڵانەی دوایدا، هاوبەشی سەرەكی بووە لە بازرگانی لەگەڵ كوردستان، لە نەوت و پێداویستییەكان، وەزیری دەرەوەی توركیا ئەنجامدانی ریفراندۆمی بە خۆكوشتن وەسفكرد، بەڵام كاردانەوەی لەو شێوەیە لە توركیا چاوەڕوانكراو بوو . لەو پەیوەندییەدا لێدوانێكی نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانی هێناوەتەوە كە بە میدیاكانی وتبوو “ئەوەی تا ئیستا دەیبینین كاردانەوەی وڵاتەكان لەسەر ریفراندۆم زۆر نۆرماڵ و ئاسایین، هیچ شتێكی تیدا نییە كە نیگەرانمان بكات”.
كوردەكان دەستیان گەیشتووە بە یەكێتی ئەوروپا و كۆنگرێسی ئەمریكا و ئەو كۆنفرانسەی واشنتۆن تایمز و كوردستان 24 و دامەزراوەی لەندەن رێكیان خستبوو و كەسانی وەك گالبرێس قسەیان تێدا كرد، پەیامەكەی ئەوه بوو كە “كوردستان مافی ئەنجامدانی ریفراندۆمی هەیە، وەك سكۆتلەندا، كبیك و هەروەها باشووری سوودان، دوای 100 ساڵ كاتی ئەوەیە كوردستان خۆی بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات”.
لە بەردەوامیی بابەتەكەی (فراتزمان)دا هاتووە، “لە كاتیكدا بەرەو سەربەخۆیی دەڕۆن، كوردەكان ئامانجیانە چەندین چاكسازیی جددیی ئابووری و كۆمەڵگەی سڤیل بكەن لە ئێستادا كە شەڕی داعش بەرەو كۆتایی دەچێت، بەڵام هێرشەكانی مانگی تەمووز بۆ سەر رۆژئاوای كەركوك پیشانی دەدات كە داعش به تەواوی لەناو نەچووە، بەرپرسانی هەرێمی كوردستان تەنانەت راوێژكارەكانی وەزارەتی پێشمەرگەش لە چاوپێكەوتنەكانیاندا باسیان لەوە كردووە كە هەرێمی كوردستان بە بەرفراوانی سەرقاڵی پرۆفێشناڵكردنی هێزەكەیەتی لە رێگەی مەشق و راهێنان و باشتركردنی باری ژیان و گوزەرانی پێشمەرگە. وەك ئەوەی فەلاح مستەفا دەڵێت “هەرێمی كوردستان دەكەینە منارەیەكی هیوا بۆ سەقامگیری و ئەمنیەتی زیاتر لە ناوچەكە”. نووسەر لە كۆتایی بابەتەكەیدا دەڵێت هەركەسیك سەردانی كوردستانی كردبێت، بەتایبەت به بەراورد لەگەڵ هەموو بەشەكانی دیكەی عیراق، ئەمنیەت و بنیادنانی مۆدێرن و وەبەرهێنان دەبینێت، هەرێم بووەتە لانەی ئارامی بۆ ئەو كەمینانەی كە لە شەڕ و دەستی داعش رایانكردووە”.
