نووسەرێكی عێراقی: خەونی كورد نزیكتر بوو
نووسەر و شیكەرەوەی سیاسی عێراقی عەدنان حسێن، لە وتارێكدا كە لە رۆژنامەی شەرقولئەوسەت بڵاویكردووەتەوە، رایگەیاندووە، دامەزرانی دەوڵەتی كوردستان نزیكبووەتەوە.
لە وتارەكەدا هاتووە:
“لەو بڕوایەدا نییم، رێككارە سزاییەكانی دژ بە ریفراندۆمی كوردستان بۆ دیاركردنی چارەنووسی هەرێمی كوردستانی عێراق پاڵ بە خەونی كوردییەوە بنێت بۆ دوورتر، وەك ئەوەی هەندێك لە شیكەرەوەكان باسی دەكەن”.
“خەونی كورد بۆسەربەخۆیی رۆژێك بەر لە ریفراندۆم نزیك نەبوو، ئێستاش دوای رێككەوتنی حكومەتەكانی عێراق، ئێران و توركیا بۆ سزادانی هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر دەربڕینی رای گەلی كورد بۆ سەربەخۆیی و سەپاندنی گەمارۆ بەسەریاندا و بڵاوكردنەوەی هێزەكانی سوپا لە ناوچە كێشە لەسەرەكان و دەروازە سنوورییه وشكانییەكان و رێگرتنی ئاسمانی دەریخست كە لە مەودای سەدەیەكی تەواودا ئەو خەونەی كورد دیلی هاوكێشە نێودەوڵەتییەكان بووه، كە لە سەردەمی جەنگی یەكەمی جیهان و دواترەوە هاتوونەتە ئاراوە و نەتەوەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە نێوان ئیمپراتۆرە ئیستعمارییەكان دابەشكراوون و كورد بەسەر چوار وڵاتی عێراق، ئێران، توركیا و سووریادا بەش بەش كراوە. هەروەك چۆن عەرەبیش بەسەر زیاتر لە 20 وڵاتدا دابەشكراوە و رێگەی یەكبوونیان پێنادرێت و ئەو هاوكێشەیە تا ئێستا لە كرۆكی خۆیدا گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە”.
“وێنەكەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە دەیەی دووەمی سەدەی بیست و یەكەمدا هیچ جیاوازییەكەی لەگەڵ هاوشێوەكەی لە سەدەی بیستەمدا نییە”.
“تەنیا جیاوازی بە نسبەت كوردەوە ئەوەیە كە كوردی عێراق لە ئەنجامی خەباتی ئاشتیانە و چەكدارانەیدا لە پێناو داننان بە ناسنامەی نەتەوەیی و مافە سیاسیی و ئیدارییەكانیان بەرهەمەكەی ئۆتۆنۆمییەكی ناتەواو بوو، كە زۆر چێژیان لێ نەبینی لە سەردەمی سەدام حوسێندا كە دەیویست بە چەكی كیمیایی و گۆڕە بە كۆمەڵەكان لە بیاباندا هەژموونی خۆی بەسەریاندا بسەپێنێت و پاشان فیدراڵییەكی ناتەواو و نا جێگیر هاتە ئاراوە لە سەردەمی پڕ لە كێشەی دوای سەدام”.
“سەرەڕای ئەو شكستەی رووبەڕووی خەونی كورد بۆ سەربەخۆیی بووەتەوە، ئەوا؛ ئەو رێككارانەی بێ توێژینەوە لە رەهەندەكانیان كە لە لایەن حكومەتی عێراقەوە دژی كورد گیراونەتە بەر كاردانەوە و لێكەوتەی جیاوازی لێدەكەوێتەوه، بەو پێیەی پاساوەكەیان كە پاراستنی یەكپارچەیی عێراقە، بەڵام كام یەكپارچەیی دەوڵەت، هەر دەوڵەتێك یەكبوونی بەدینایەت بە بێ بوونی یەكێتی پێكهاتەی گەلەكەی، نەتەوە و ئاین و مەزهەبەكانی”.
“رێككارەكانی حكومەتی عێراق لە دژی كورد، دەكرێت پاڵیان پێوە بنێت، بە تایبەتی نەوەی نوێی كە دوور لە دەسەڵاتی بەغدا و هەژموون و كاریگەرییەكەی بۆ ماوەی چارەكە سەدەیەكە دەژین، بۆ ئەوەی هەڵوێستی توندتر دژی بەغدا بنوێنن جا لە ژێر چەتری بزووتنەوە نەتەوەییەكان بێت یان لە ژێر چەتری بزووتنەوە ئیسلامییەكان بێت”.
“لە رابردوودا دەستەبژێری رۆشنبیر و سیاسەتمەداری كورد زمانی عەرەبییان بە باشی دەزانی. زۆربەیان لە بەغدا و شارەكانی دیكەی عێراق دەژیان و فێری عەرەبی و ئادابی عەرەبی بوون. زۆر رۆشنبیری بە ئەزموونیان بەشداریان لە بزووتنەوەی رۆشنبیری عێراقیدا دەكرد و زۆرێكیان لە كاری سیاسی نیشتیمانیدا بەشدار بوون وەك لە حزبی شیوعی و حزبی نیشتیمانی و دیموكراتیدا. تەنانەت بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد خۆی لە ناو شارە عەرەبییەكانیشدا كاری دەكرد و بەشێك بوو لە بزووتنەوەی نیشتیمانی عێراق و زۆرجار هەڵوێستی بەرهەڵستكارانەی لە دژی سیاسەتی حكومەتەكانی عێراق هەبوو. بە تایبەتی سیاسەتی حكومەتەكان لە بارەی كورد و پرسەكەی. بەڵام ئێستا زۆر بە كەمی لە نەوەی نوێی كورد زمانی عەرەبی دەزانن. یان سەردانی بەغدا و بەسرە و شارەكانی دیكە بكەن، نەك تەنیا لەبەر هۆكاری ئەمنی بەڵكو لەبەر پێویست نەبوون و بەرژەوەندی نەبوون لەوەدا. ئەمەش هۆی ئەوە بوو زیاتر لە 90 لەسەدی كوردەكان دەنگ بە سەربەخۆیی بدەن”.
“دەسەڵاتی ئێستای عێراق بیری لەو لایەنەی پرسەكە نەكردووەتەوە و ئەو رێككارانەی لە دوای ریفراندۆم گرتوونیەتە بەر وەك سزای بەكۆمەڵی گەلی كوردە. ئەمەش ترسی ئەوە دێنێتە ئاراوە كە جووڵانەوەی نەتەوەیی توندڕەو سەرهەڵبدەن بە جۆرێك كە سەركردایەتی سیاسی كوردیش نەتوانێت كۆنترۆڵیان بكات”.
“ئەو رێككارانە حكومەتی عێراق بە بیانووی پاراستنی یەكڕیزی عێراق گرتوونییەتە بەر، بەڵام ئەو رێككارانە و بە گشتی هەڵوێستی حكومەت لە بارەی پرسی راپرسی هەریەك لە شۆڤینییەكانی عەرەب، ئیسلامییەكان، شیعە و سوننە و تەنانەت هێزە تەقلیدییە نەتەوەییەكانی وەك بەعسیش خۆیانی تێدا دەبیننەوە و دەرفەتێكی زێڕینیان دەستكەوتووە بۆ دەستپێكردنی هەڵمەتێكی شۆڤینیانە و رقلێبوونەوە لە دژی كورد تا گەیشتووەتە ئەوەی بە ئاشكرا و لە رێی ئامرازەكانی راگەیاندنی تەقلیدی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان شەڕ لە دژی كورد بەرپا بكەن و داوای داگیركردنی شار و ناوچەكانیان و پانكردنەوەی سەری سەركردەكانیان بكەن”.
“ئەو گوتارەی لە دژی كورد گیراوەتە بەر، لە ئاستی حكومی و سیاسی بە گشتی، رەنگە لە رازیكردنی چەند هەزار كوردێك سەركەوێت، بەڵام ئەو گوتارە بە دوژمنكاری و مەغرووری و بە شەخسەنە كردنی كێشەكان و پەلهاویشتن دەستیپێكرد و ئەستەمە بتوانرێت پێشبینی ئەوە بكرێت بەو گوتارە كورد قەناعەتی پێدەكرێت واز لە خەونی مێژوویی خۆی بهێنێت و بگەڕێتەوە بۆ ژێر دەواری ملكەچی”.
“لە راستییدا بەو گوتارە و بەو سیاسەتە كورد زیاتر لەو دەوار و ماڵە دوور دەخرێتەوە و زیاتر هاندەدرێن بۆ ئەوەی دەست بە خەونی سەربەخۆیی خۆیانەوە بگرن و ئەو پڕۆژەیەشیان پێویستی بەوە نییە سەد ساڵی دیكە چاوەڕێی بكەن بۆ ئەوەی بێتە دی”.
سەرچاوە: رۆژنامەی شەرقولئەوسەت
