بۆ لەوکاتەدا ئاژاوەکانی عێراق هاتنە ئاراوە ؟

بۆ لەوکاتەدا  ئاژاوەکانی عێراق هاتنە ئاراوە ؟

شەماڵ بۆکانی

ئاژاوەکانی عێراق لە رووانگەی سیاسەتی ناوچەیی و ناوخۆیی پێوەست بە باشووری کوردستان بە دەستی ئێران .

نەبوونی خزمەتگوزاری و هەلی کار لە بەغدا و شارەکانی تری عێراق یەکەم بۆچوونە لە سەر ناڕەزایەتی دەبڕینەکانی ئێستای عێراق.

هەرچەند نەبوونی خزمەتگوزاری بە هۆی گەندەڵی و دزی بەرپرسانی بەغداوە حاشا هەڵنەگرە ، بەڵام لە سەردەمی دەستپێکی شەڕی داعشەوە تا بە ئیستاش یەک رۆژ مووچەی ، مووچەخۆرانی عێراقی پاشەکەوتی نەبووەو بەردەوام پارەی مانگانەی هێزەکانی حەشدی شەعبی کە شان لە رەقەمە خەیاڵیەکانی بودجە  دەدات ئاشی بازاڕی ئابووری عێراق دەخاتە گەڕ ، ئاگاداریشن کە زۆربەی هەرە زۆری عەرەبیش بەردەوام لە باشووری کوردستان لە گەشت و سەیرانن ، زۆرجاریش دووقات کرێ زیاتر دەدەن لە کوردێک،  کەوابوو با لە رووانگەیەکی جیاواز دوور لە نەبوونی خزمەتگوزاریەوە لەی بڕوانین .

جێگەی ئاماژەیە خۆپیشاندانەکانی ئێستا بە پێچەوانەی رابردوو پشتیوانی و فتوای  هیچ مەرجەعێکی شیعی لە پشت نییە ، داوای  چوونەدەرەوەی هیزەکانی سەر بەئێرانیش دەکرێت ،  ئاڵای ئەو وڵاتەش  دەسوتێنن، لە کاتێکدا هەموومان ئاگادارین  ئەو بەشە خزمەتگوزاریەی ئێستاش هەیە و کارەبای پێویستە بە دەستی ئێران دابین دەکرێت لە زۆربەی ناوچەکانی عێراق .

نهێنیش لەوەدایە  ڕاستەوخۆ بارەگاکانی عەسائیبی ئەهلوحەق ، حزبی دەعوە و رەوتی حیکمە دەسوتێنن ، کە هەر سێکی ئەم رەوتانە   گۆش کراوی ئێرانن ، هەواڵی تیرۆر کردنی قاسم سولەیمانیش دەکەنە  هەواڵی گەرمی میدیایی ، کە وابوو پێویستە لە ڕوانگەیەکی تاکتیکی ئێرانەوە لەی بڕوانین بۆ دەستکەوتەکانی ستراتژی  دەسەڵاتدارانی  ئەو وڵاتە   .

ئەوەی جێگای تێڕامانە ، هەفتەی رابردوو ، ئەمریکا لە بڕیارێکی چاوەڕوان نەکراودا  ناوەندی فەرماندەیی هێزەئاسمانییەکانی خۆی  لە بنکەی ( ئەڵعەید) ی “قەتەر” چۆل کرد و  و لە کارۆلینای باشووری ئەمریکاوە لە دووای 24 کاتژمێر کۆنتڕۆڵی فڕۆکە شەڕکەرەکانی ئەمریکای لە ناوچەی کەنداو وە ئەستۆ گرت .

لێرەدا نامەوێت باسی تاکتیک و ڕەوتە  ستراتژیەکانی ئەمریکا بکەم کە دۆناڵد ترەمپ بە کام پێوەر ئیستا پەلکێش دەکرێت بۆ لیپێچینەوە و لەوانەیە ئەنجوومەنی پیرانیش لە مانگی داهاتووە ئەم پرسە تاوتوێ بکات ، تەنیا لە ڕوانگەی دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە شرۆڤەی دەکەم ، چوونکە قەتەر یەک لە وڵاتە هاوپەیمانەکانی ئێرانە و بوونی هێزەکانی ئاسمانی ئەمریکاش بێ زانیاری نابێت لەو وڵاتەدا ، بۆیە ئیران پێویستی بە ئاژاوە نانەوە لە عێراقدا هەبوو .

زانیاریەکان بەر لە مانگی محەڕەم لە سەر ڕاگوێزانی بنکەی فەرماندەیی ئاسمانی ئەمریکا لە قەتەربەشێکی هەواڵگری بوو ، هەر بۆیەش خۆدەرخستنی موقتەدا سەدەر لە لە رۆژی عاشورا لە گەڵ عەلی خامنەیی رێبەری دینی ئێران دەرخەری ئەو ڕاستییەن  .

پرسیاریش ئەوەیە  ئەو خەڵکەی پێشتر بۆ دابین کردنی خزمەتگوزاری و نەهێشتینی گەندەڵی بە فەرمانی موقتەدا سەدر ڕژابوونە سەر شەقامەکان ، ئیستا بۆ داوای لێناکەنەوە بە فەرمانێک  ملیۆنان کەس بێنێتەوە سەر شەقام  و هێزە چەکدارەکانیش ئیتر توانای کوشتنی خەڵکی سڤیلی نەبێت ، خۆ ئەو هیزەی خەڵکی کردۆتە ئامانج زۆرتر حەشدی شەعبین .

پێویستە بڵێم ئەو کاتەی ملیۆنان خەڵک لە سەرداوای موقتەدا سەدر  ڕژانە سەرشەقام و تەنانت پەرلەمانی عێراقیشیان داگیر کرد ، هیچ ‌هێزێکی ئەمنی بە شێوەیەک کە ئێستا دەیبینین ڕووبەڕوویان نەبوونەوە ، کەچی لە سێ رۆژی ڕابردوو تا ئیستا زیاتر لە 20 کەس لە خۆپیشاندەران  بە فیشەکی ڕاستەوخۆی هێزە ئەمنیەکان کوژراون، هۆکار چییە ؟؟

کە وابوو بشێوی و ئالۆزی لەچەند جەمسەرەوە لە عێراقدا بۆ ئێران پێویستە ، چوونکە ڕاگوێزانی ناوەندی فەرماندەیی هێزەئاسمانیەکانی ئەمریکا لە قەتەرەوە بۆ کارۆلینانی باشووری ، ئەگەری ئەوەی خستۆتە مێشکی دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە ، ئەمریکا بە نیازە لە کاتی هێرشی سەربازی  واتە لە ڕێگەی مووشەکە دور هاویژەکانەوە وەک شەڕی تەکنۆلۆژیایی  ، بنکەکانی خۆی نەخاتە بەر مەترسی  هێرشی مووشەکەکانی ئێران ، کەوابو دەسەڵاتدارانی ئیران بە ئەگەری بە هێزەوە  پێیان وایە ئامانجی کشانەوەی ئەمریکا  دەستپێکی شەڕە ،  دەشزانن  ئەمریکا دەیەوێت بازنەی بشێویەکان فراوانتر کاتەوە و قەتەری هاوپەیمانی  ئێرانیش تێوە گلێنێت .

هەر بۆیە یەکەم هەنگاوی تاکتیکی بۆ ڕێگری لە لێدانی ئێران سەرهەڵدانی ئاژاوەیە لە ناو عێراقدا ، چوونکە بەردەوامی ئاژاوەکان وا دەکات چاوەدێری بە سەر چالاکیەکانی ئێران کەم بێتەوەو فکوسی ئەمریکا بکەوێتە سەرعێراق ، چوونکە عێراقی فیدراڵ نمونەیەک بوو وەک ئامانجی داگیرکاری ئەمریکا لە ڕوانگەی ئەرێنیەوە لە سیاسەتی پاوانخوازی  بۆ دەستەبەر کردنی ماف و ئازادیەکانی مرۆڤ

کە وابوو هاوکات کە ئاژاوەکان شەرعیەتی داگیرکاری ئەمریکا دەخەنە ژێر پرسیارەوە ، مەرجەعیەتی شیعی بە موقتەدا سەدریشەوە ئەو پێگە جەماوەریەیان هەیە بڵین ئەوە ئەمریکایە دەبێت بچێتە دەرەوە نەک ئێران ، کە وابو بە فتوایەک خەڵکی ناڕازی حەڵقە لەگوێی مەرجەعییەت ئارام  دەبنەوەو ڕەشنووسی دەستووری لە پەرلەمانی عێراق  کە رەوتی سیاسی حەشدی شەعبی لە پەرلەمانەوە داوای کردبوو  بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکایی بە یاسایی دەکرێت.

هەرچەند  هەموو عەرەب ئەمریکا بە داگیرکەر دەزانێت نەک ئێران بەڵام بەهانەیەک نەبوو بۆ ئاژاوەکان جیا لەوەی بەرەی ئیران بکرێتە ئامانج بۆ کوشتاری زیاتر و تێوە گلانی عێراقیش لە ململانێی نێوان ئەمریکا و ئێران کە ماوەیەکی زۆرە بەرەی حکومەتی عادل عەبدولمەهدی دەیەوێت بە پێچەوانەی بەرهەم  ساڵح وەک لایەنگری ئێران ، خۆی بە بێ لایەن نیشان بدات   .

ئێستا کە ئامانجی ئێران و هاوئاوازەکانی  لە هەمبەر سیاسەتی ئەمریکا روون بۆوە ، باس لە جەمسەری پیلانگێری هاوکاتی ئێران دەکەیین لە دژی هەرێمی کوردستان .

وەک دەزانین پیلانەکانی بەریتانیا بە دەستی  ئێران  بۆ بەرژەوەندی هیلالی شیعیزم لە دژی هەرێمی کوردستان بە تایبەتی زۆنی زەرد میژوویەکی تاریکی هەیە و لە هێرشەکەی پێش 31 ئابی 1994 و تا شەڕی پردێ لە دووای ریفراندۆمی سەربەخۆیی باشووری کوردستان و سەپاندنی گەمارۆکان و خیانەتی 16 ئۆکتۆبەر بۆ شکاندنی ئیرادەی خەڵکی کوردستان بووە ، کەوابوو پیلانی ئەمجارەش درێژکەرەوەی هەمان پیلانە لە دووای هاتنە سەرکاری عادل عەبدولمەهدی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق کە لە بەرژەوەندی ئێراندا نەبوو ، بۆیەش مافی بەسەرۆک کۆمار بوونی کورد لە بەغدا لە کورد ستێندرایەوەو بە دەنگی کۆتلەکان دوکتور بەرهەم ساڵح بوو بە سەرۆک کۆماری  عێراق بە ویستی ئێران  .

لە ئێستاشدا وەک دەبینن بە لە بەر چاوگرتنی هونەری سیاسەتی هەرێم لە گەڵ ئەمریکا و وڵاتانی زلهێز و پێداگری لە سەر جێبەجێ کردنی مافە دەستووریەکان و گەڕانەوەی ناوچەکانی مادەی 140 بۆ سەر هەرێمی باشووری کوردستان ،  ئێرانی تەنگە تاو کردووە  ، بۆیەش هاوکات لە گەڵ ئاژاوەکانی بەغدا و شارەکانی تر ، “ئیرەج مەسجدی” بە ناو باڵیۆزی ئێران  و یەک لە فەرماندەکانی سوپای پاسدارانی ئێران سەردانی هەولێر دەکات ولە سەر داوای خۆی لە گەڵ ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆ دەبێتەوە .

هەرخۆی کۆبووونەوە  لە گەڵ مەسرور بارزانی  لەم هەل و مەرجەدا ئاماژە بە پیلانێکی هاوبەشە ، بۆ ئەوەی لە رێگەی میدیاکانی باشووری کوردستانی  سەر بە ئێران و گرووپەکەی شاسوارەوە کە داوا دەکات ئاژاوەکان پێویستە هەرێمی کوردستانیش بگرنەوە ، ئەم کۆبوونەوە ببێتە خالێکی نەگەتیڤ .

لە لایەکی ترەوە ئەو پرسیارە بخاتە مێشکی سیاسەتوانانی دەرەوەیی و خەڵکی ناوخۆی کوردستان ، چۆنە لە کاتێکدا خەڵکی عێراق داوای چوونە دەرەوەی ئێران دەکەن ، هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە لە گەڵ باڵیۆزەکەی دەکات ، کەوابوو خەڵکی کوردستان نایانەوێت هەرێمەکەیان بە دەردی عێراق بچێت بە دەست ئێرانەوە  و تەنیا پریشکێک لە جاشقەلەمەکانی ناوخۆیی بەسە بۆ ئەوەی ئاژاوەکان بێننە هەرێمی کوردستان و بە تایبەت ناو هەولێر .

چوونکە شێواندنی هەولێر وەک قەڵای ئارامی،  شکستی ستراتژییەتی فەڕەنساو ئەمریکا و کوردی پێوەیە ، لە هەمانکاتدا سەرکەوتنی هیلالی شیعیزم ی ئێرانی بەریتانی دەستەبەر دەکات و قەڵای رێگری تواندنەوەی کورد،  بۆ ئامانجە ستراتژیەکانی دووای سایکس پیکۆ دەڕوخێت .