کوردە جولەکەکان یان جولەكەكانی كوردستان
خواكوڕك
كوردە جولەكەكان ئەو هاوڵاتییە کوردانەن کە دانیشتووی ھەرچوارپارچەی كوردستان بوون كورد كە ھەڵگری زمان ناسنامەی جڤاكی كوردی بوون. ئێستا زۆرینەیان لە ئیسرائیل ژیان بەسەر دەبەن و لە ناوەڕاستی سەدەی رابردودا ناوچە كوردییەكانی (عێراق و ئێران و تورکیا) ژیانیان بەسەر بردوە و پاش دروستبونی دەوڵەتی ئیسرائیلیش، بەرەو ئەو وڵاتە کۆچیان کردوە، ئەوان لە ئێستادا لە روی ژمارەوە روو لە هەڵکشان دەکەن خاوەن پێگەیەكی سیاسی جڤاكی كاریگەرن، لە دروستکردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ کوردانی پارچەکانی کوردستان، بەتایبەت لەئێستادا پەیوەندی لەنێوان کوردانی باشور و کوردانی تەلئەبیبدا پتەوترە، بەپێی دوكۆمێنت وگێڕانەوە مێژوییەکانیش، بەشێکی دیاری کوردانی جولەکە لە کوردستانی باشور و بە تایبەت لە ناوچەکانی سلێمانیدا بون، بە جۆرێک کە گەڕەک و بازاڕ و سامانی تایبەت بە خۆیان هەبوە.
دەستەواژی جولەكەی كوردستان د.مۆرداخای پێی وایە كە لە بری “كوردی جولەكە لۆژیكترە كە دەستەواژەی جولەكەی كوردستان” ناو بھێنرێت ،ئەو خۆی دەلێت ” من له باوك و دایكێكی كورد له‌دایكبووم.” باوكم كوردیكی نیشتەجێی زاخۆ بووە ،له‌وێوه لەگەڵ ھەزارەھا كوردی تر چووه‌ته ئیسرائیل، دایكیشم كه له ئیسرائیل له‌دایكبووه، باوكی دایكم له شاری ( نسێبین)ی باكووری كوردستانه‌وه چووه‌ته ئیسرائیل. ئێستا ئه‌وان له ئیسرائیل گوندێكیان دامه‌زراندووه لەوێ نیشتەجێن.
د. مۆردەخای دەڵێت ده‌سته‌واژه‌ی راست ئه‌وه‌یه‌كە پێمان بوترێت : (جوله‌كه‌ی كوردستان). چونكه جوله‌كه لە لە بنەرەتدا كورد نین. ئه‌وان به هه‌زاران ساڵ له كوردستان و له‌نێو كورددا ژیاون كولتور و زمان و ناسنامەی كوردیان ھەڵگرتووە ،كاتێك ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل دامه‌زرا، ئه‌وانیش گه‌ڕانه‌وه ئه‌وێ. له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌زاران ساڵ له كوردستان ژیاون، له‌به‌رئه‌وه كوردستانیان خۆشده‌وێت.” ئه‌و له هه‌مانكاتدا ده‌ڵێ ” ئه‌ز جوله‌كه‌یه‌كی ئیسرائیلیم، باوكم و بنه‌ماڵه‌كه‌م له كوردستانه‌وه هاتوون. من خاوه‌ن بنه‌ماڵه‌یه‌كی كوردستانیم و كوردزمان بوین ” جوله‌كه‌كانی كوردستان و عێراق له ساڵی 1951 به‌ره‌و ئیسرائیل كۆچیان كرد. مۆرداخای لەو باوەرە دایە كه “ژماره‌ی جوله‌كه‌كانی كوردستان له ئیسرائیل ئێستا 180-250 هه‌زار كه‌س ده‌بن.”
د. مورداخای سه‌باره‌ت به سه‌ره‌تاكانی هاتنی جوله‌كه‌ش بۆ كوردستان ده‌ڵێ ” پێش هه‌زاران ساڵ هاتوونه‌ته میزۆپۆتامیا،دوای ئه‌وه‌ی وڵاته‌كه‌یان له‌لایه‌ن ئیمپراتۆریه‌تی رۆژهه‌ڵات و ئاشووریه‌كانه‌وه داگیركرا، و ڕۆخێنراوە ئه‌وكات جوله‌كه‌كان هاتنه كوردستان لە تەواوی ناوچە كوردنشینەكانی ئەو سەردەمە نیشتەجێكران له ته‌واراتدا باسی ئاوی خابوور (خاڤوور) كراوه، ته‌ورات ده‌ڵێ : جوله‌كه هاتنه ده‌وروبه‌ری ئه‌و ئاوه و نێشتەجێ بوون”
مورداخای كتێبێكی له‌باره‌ی مێژووی جوله‌كه‌كانی كوردستان به زمانی عیبیری نووسیوه به‌ناوی (جوله‌كه‌كانی كوردستان)، چەند سیمینار و چالاكی ھزری میژوویشی ئەنجامداوە چ لە ئیسرائل و چ لە ئەوروپا ،مۆرداخای چۆنییه‌تی خه‌ریكبوونی به‌و بابه‌ته‌وه به‌وشێوه‌یه روونده‌كاته‌وه “- كاتێك له زانكۆ ده‌مخوێند، ده‌بووایه نامه‌كه‌م له‌سه‌ر تێزێك ئاماده بكه‌م. مامۆستاكه‌م پێشنیازی بابه‌تێكی ئابووری بۆ كردم، به‌ڵام من بابه‌تی مێژووی جوله‌كه‌كانی كوردستانم هه‌ڵبژارد،له‌به‌رئه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌كه‌م له كوردستانه‌وه هاتبوو دیدارم له‌گه‌ڵ زۆر كه‌س كرد، ئه‌وه‌ش بووه بنچینه‌ی كێتێبه‌كه‌م (جوله‌كه‌كانی كوردستان)، له‌وكاتەشه‌وه لێكۆڵینه‌وه‌كانم به‌رده‌وامه.”
کۆچی جولەکە لە کوردستانەوە بۆ ئیسرائیل، کاتێک لە ١٤ی ئایاری ساڵی ١٩٤٨ پاش ئەوەی شەڕێکی قورس لەنێوان عەرەبی فەلەستین و جولەکەی ناوچەکەدا رویدا و بە سەرکەوتنی جولەکە کۆتایی هات، نەتەوە یەکگرتوەکان دانی بە دەوڵەتی ئیسرائیلدا نا و (تەلئەبیب)یان وەک پایتەختی ئەو وڵاتە ناساند، پاش ئەوەش ئیسرائیل هەوڵی کۆکردنەوە و گەڕانەوەی جولەکەی جیهانیدا بۆ وڵاتەکەی خۆیان، لەو نێوەندەشدا کوردانی پارچەکانی کوردستان بەپیری داواکارییەکانی ئیسرائیلی تازە دامەزراوەوە رۆشتن و گەڕانەوە وڵاتەکەی خۆیان، شارەزایانی مێژوویی ئاماژە دەكەن كە ئەو كۆچە تاكۆتایی شۆرشی ئەیلولی مەزن و نسكۆی ساڵی ١٩٧٥ بەردەوامی ھەبووە .
ئەگەرچی جولەکەكان لە بەشێکی زۆری وڵاتانی جیهاندا دوچاری کۆمەڵکوژی و زوڵم و لە ناوچون دەبونەوە، بەڵام بەپێچەوانەوە لە ناوچە کوردییەکاندا و كوردستان بە گشتی رێزیان لێدەگیرا و وەک بەشێکی رەسەنی ناوچەکە سەیر دەکران و خاوەنی بازاڕ و کاری خۆیان بون، دەست ڕەنگین و كارامە وڵاتپەروەر بوون .هەر ئەوەشە وایکردوە کە تائێستاش کوردەکانی ئیسرائیل لەڕوی نەتەوەییەوە وەک هەر کوردێکی تری پارچەکانی کوردستان بەرگری لە ناسنامەی کوردبونی خۆیان بکەن، بەرگری لە زمان و تەونی جڤاكی و فەرهەنگی کوردانەیان بکەن.
زۆرجار کوردەکانی ئیسرائیل وەک فشارخستنە سەر وڵاتانی سەردەستەی پارچەکانی کوردستان، خۆپیشاندانیان ئەنجامداوە، بەتایبەتیش لە بەرامبەر باڵیۆزخانەی تورکیا لە ئیسرائیل و فشارخستنە سەر ئەو وڵاتە لەپێناو باشترکردنی دۆخی عەبدوڵا ئۆجەلان لە زیندان و چارەسەرکردنی کێشەی کورد لە باکور.
سەرچاوەكان/
Birinwe .com
Israeli Kurdish History
