نێچیرڤان بارزانی: ره‌تی ده‌كاته‌وه، كه باس له یه‌ك لیستی پارتی و یه‌كێتی كرابێت بۆ كوردستان
ئه‌مرۆ 8ی 1ی 2018 له كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانی دا” نێچیرڤان بارزانی” سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران، باس له كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مرۆ و چه‌ند ته‌وه‌رێكی تر ده‌كات رایده‌گه‌ێنێت”تەوەری سەرەکی کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی وەزیران لەسەر مەسەلەی وردبینی لە پرۆسەی نەوت و غاز لە هەرێمی کوردستان بوو، یاسای نەوت و غاز کە لە پەرلەمانی کوردستان دەرچووە، هەرێمی کوردستانی پابەندکردووە بەوەی پێویستە وردبینی بکات لە پرۆسەی دەرهێنان و هەناردەکردن و فرۆشتنی نەوت و غاز لە هەرێمی کوردستاندا.
نێچیرڤان بارزانی ده‌شلێـ”ئێمە بەپێی ئەو یاسایە لە مانگی 2ی ساڵی 2016 لە ئەنجوومەنی وەزیران ئەم بڕیارەمان دەرکردووە، ئەمەش ئێمەی پابەندکردووە بەوەی کۆمپانیای وردبینی جیهانی بهێنن بۆ هەرێمی کوردستان و ئەوان وردبینی تەواو بکەن لەو پرۆسەیەدا، بەخۆشحاڵییەوە دەتوانم ئەوە رابگەیێنم لەپێناو شەفافییەت لە هەرێمی کوردستاندا و وردبینیکردنی پرۆسەی هەناردەکردن و دەرهێنان و فرۆشتنی نەوت، ئەمڕۆ ئێمە هەنگاوێکی زۆر گرنگمان جێبەجێکردووە، ئەویش ئەوەیە کە دوو کۆمپانیامان بۆ هەرێمی کوردستان هێناون، ئەوانیش بریتین لە کۆمپانیاکانی دیلۆیت و ئێرنستنگ، ئەم دوو کۆمپانیایە ئەمڕۆ لە هەرێمی کوردستان بەشێوەیەکی گشتی کاری وردبینی لە پرۆسەی نەوت دەکەن، بێگومان ئەمانە کۆمپانیای زۆر گرنگن و لە دونیادا ناسراون، بەپێی ئەو تەندەرەی کراوە لە هەرێمی کوردستاندا ئەمکارە جێبەجێکراوە.
هه‌ر له كۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌كه‌دا نێچیرڤان بارزانی گوتیشی” ئەم پرۆسەیە نە لەلایەن وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و نە لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیران بووە، بەڵکو بە سوپاسەوە لەلایەن لیژنەی نەوت و غازی هەرێمی کوردستانەوە سەرپەرشتیکراوە و جێبەجێکراوە، من دەمەوێت لێرەوە سوپاسی سکرتێری ئەنجوومەنی نەوت و غاز دکتۆر ئامانج و ئەو کەسانە بکەم کە لەگەڵی کاردەکەن، بەڕاستی زۆر بەخەمخۆرییەوە هەر لە رۆژی یەکەمەوە کاری جددیان کرد لەسەر ئەم پرۆسەیە هەتا گەیاندیانە ئەمڕۆ، هەروەها سوپاسی ئەو کادیر و گەنجانە و وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و وەزیری سامانە سرووشتییەکان دەکەم کە یارمەتیدەر بوون لەو پرۆسەیە، هەروەها سوپاسی کۆمپانیای دیلۆیتیش دەکەم کە زۆر بەدیقەتەوە وردبینی تەواو کراوە.
ده‌شلێـ”ئێمە لە رۆژانی داهاتوودا هەموو وردەکاری ئەو راپۆرتە لەگەڵ پەرلەمانی کوردستان باسدەکەین، رێککەوتووین لەگەڵیان باس بکەین پێشئەوەی هەموو ژمارەکان بڵاوبکرێنەوە، دوای ئەوە هەموو ئەو ژمارانە و هەموو ئەوانەی لە راپۆرتی دیلۆتدا هاتوون بۆ خەڵکی کوردستانیان بڵاودەکەینەوە.
بارزانی ده‌شلێـ”پرۆسەیەکی زۆر گرنگ بووە، وردبینییەکی زۆر دەقیق کراوە لەو مەسەلەیەدا کە بەڕاستی ئەمە جێی خۆشحاڵییە، هەروەکو گوتم هەنگاوێکی زۆر گرنگە لە شەفافییەتکردنی پرۆسەی نەوت و غاز لە هەرێمی کوردستاندا کە ئەمە پرسێک بووە زۆر جێی پرسیار بووە لەلایەن کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان و وڵاتانی دەرەوە و هەموو کەسێکەوە، من پێموایە ئەو هەنگاوەی ئەمڕۆ ئێمە پێی گەیشتین دوای ئەو ماوەیە، هەنگاوێکی هەتا بڵێی گرنگ بوو لە مەسەلەی شەفافییەت لەم بوارەدا.
هه‌روه‌ها سەبارەت بە خاڵێکی دیکە، هەروەکو ئاگادارن لە پرێس کۆنفرانسی پێشتریش ئاماژەم بۆ ئەوەدا، کە لەلایەن بەغداوە چەند لیژنەیەک دروستکراون بۆ مەسەلەی هەردوو وەزارەتی پەروەردە و تەندروستی، لێرەش گوتم ئێمە ئامادەین هەموو ئاسانکاری و هاوکارییەک بکەین، ئەگەر بەڕاستی بەغدا بەتەمای ئەوەبێت مووچەکان بدات، لەو پێناوەدا لیژنە لەنێوان ئێمە و ئەوان قسەیان لەسەر ئەو بابەتە کردووە، بەڵام هەتا ئێستا هیچ مووچەیەک لە بەغداوە نەگەیشتووەتە هەرێمی کوردستان، ئێمە هیوادارین ئەم پرسە جێبەجێ بکرێت و مووچەی وەزارەتەکانی دیکەش لە بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان بنێردرێت.
له كۆتایشدا گوتی”ئاماژە بۆ ئەوە کراوە کە بەغدا پارەی گەنمی جووتیارانی خەرجکردووە، بەداخەوە تاوەکو ئێتسا هیچ پارەیەک لە بەغداوە نەگەیشووەتە هەرێمی کوردستان، کە نزیکەی 700 ملیار قەرزداری جووتیارانی هەرێمی کوردستانن.
له‌باره‌ی پرسیاری، پێتانوایە بە ئەنجامدانی ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ ئەو دوو کۆمپانیایە کردووتانە دەبێتە مایەی شەرمەزاربوونی حکومەتی عێراق، پرسێکی دیکەش ئەمڕۆ پەرلەمانی عێراق بڕیارێکی دەرکردووە، کە لەڕێگەی وەزارەتی نەوتی عێراقەوە رێگە لە کارکردنی کۆمپانیای کار لە کەرکووک بگیرێت و هەناردەی نەوت تەنیا لەڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە بێت، ئایا وەڵامتان بۆ ئەو دوو هەڵوێستە چییە؟ نێچیرڤان بارزانی گوتی” لەڕاستیدا ئەوەی ئێمە کردوومانە ئەمڕۆ بۆ شەرمەزارکردنی هیچ لایەک نەبووە، ئەوەی ئەمڕۆ ئێمە کردوومانە زیاتر بۆ مەسەلەی شەفافییەت بووە لە پرۆسەی نەوتی هەرێمی کوردستان، بەنیسبەت ئێمە ئەوە گرنگە، ئێمەش ئامادەین ئەگەر بەغدا بەگرنگییەوە لەو بابەتە دەڕوانێت و دەیەوێت ژمارەکان بزانێت و بزانێت چمان کردووە، ئێمە ئامادەین پەرلەمانی عێراق بێت و حکومەتی عێراق بێت، هەر کامەیان بن ئێمە ئامادەین هەموو ئەو داتایانەیان بخەینە بەردەست، چونکە ئێمە ویستوومانە ئەوپەڕی شەفافییەت هەبێت لە مەسەلەی پرۆسەی نەوت و غاز لە هەرێمی کوردستان، هه‌روه‌ها ده‌شلێـ”سەبارەت بەو بڕیارەی داویانە، من پێموایە بڕیارەکە تەواو لەجێگەی خۆیدا نییە، ئەو کۆمپانیایانە کۆمپانیای کەرتی تایبەتن، پێموایە هیچ پێویست بەوە ناکات پەرلەمانی عێراق ئەو بڕیارە بدات، لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە بە بڕیارێکی دیکەش لە پەرلەمانی عێراق خۆشحاڵین، ئەویش بڕیاری پێکهێنانی لیژنەیەکی لێکۆڵینەوەیە بۆ مەسەلەی دووزخورماتوو، ئەگەر ئەمە راستبێت و ئەمە بکرێت پێموایە ئەمە هەنگاوێکی گرنگە، چونکە بەنیسبەت هەرێمی کوردستان و عێراق ئەو زیادەڕۆیانەی دەکرێنە سەر موڵک و ماڵ و گیانی خەڵک لە دووزخووماتوو، دەبێت زۆر بەجددی هەڵوەستەیان لەسەر بکرێت و لێکۆڵینەوەی تەواو بکرێت لەو پێشێلکارییانەی هەتا ئێستا لەو سنوورەدا کراون.
له‌باره‌ی پرسیاری، ئایا کۆمپانیای دیلۆیت وردبینی لە پرۆسەی نەوت لە پێش 2017ـەش دەکات؟ لە داهاتووشدا تا کەی لەگەڵ ئەو کۆمپانیایە بەردەوامدەبن؟ بارزانی له وه‌ڵامدا گوتی” ئەو وردبینییەی کۆمپانیای دیلۆیت کردوویەتی، ئەوەی ئێستا کردوویەتی هی 6 مانگی یەکەمی ساڵی 2017یە، گرێبەستی ئێمە لەگەڵ دیلۆیت تەنیا وردبینی نییە لەو مەسەلەیە، بەڵکو گرێبەستی ئێمە لەگەڵ کۆمپانیای دیلۆیت ئەوەیە ئێمە هەناردەکردنی نەوتمان لە مانگی 5ی ساڵی 2014 وە دەستپێکردووە، دوای ئەوەی کە لە مانگی 2 بە بڕیارێک لە بەغدا بودجەی هەرێمی کوردستانیان بڕی، پرۆسەی وردبینی لە مانگی 5ی 2014 وە دەستپێدەکات، بەڵام ئەوەی ئێستا ئامادەیە هی 6 مانگی یەکەمی ساڵی 2017 یە و بڵاودەکرێتەوە، ئەوانەی دیکەش وردبینی دەکرێت، هاوکات هەموو پاڵاوگەکانی هەرێمی کوردستان وردبینی دەکرێن، ئەو پارەیەی کە وەرگیراوە کاتی خۆی کە پێی دەگوترا شیرینی، وردبینی لە هەموو ئەمانەش دەکرێت، هەمووشی بۆ خەڵکی کوردستان و دونیا و عێراق بڵاودەکرێتەوە.
سەبارەت بەو نامەیەی لەلایەن سەرۆککۆمارەوە بۆ ئێوە و سەرۆکوەزیرانی عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکانیشی ناردبوو، ئەمڕۆش راوێژکارێکی سەرۆککۆمار دەڵێ تاوەکو ئێستا کەس بەدەم ئەو دەستپێشخەرییەوە نەچووە و وەڵامی سەرۆککۆماریان نەداوەتەوە، ئایا حکومەتی هەرێمی کوردستان وەڵامی نامەکەی سەرۆککۆماری عێراقی داوەتەوە بۆ دەستپێکردنی گفتوگۆکانی نێوان هەولێر و بەغدا؟ نێچیرڤان بارزانی ده‌لێـ” بەڵێ نامەی جەنابی سەرۆککۆمار بەدەست ئێمە گەیشتووە، ئێمە وەڵامی نامەی سەرۆککۆمارمان داوەتەوە و ئامادەیی خۆشمان دەربڕیوە کە ئێمە ئامادەین ئەم دانوستاندنانە دەستپێبکەین، هەر کاتێک کە بەغدا ئامادەبێت ئێمەش ئامادەین.
هەمووجارێک حەیدەر عەبادی لە کۆنگرە رۆژنامەڤانییەکانیدا باسی هەناردەی نەوت لە هەرێمی کوردستان دەکات و هەفتەی رابردووش گوتی ئەوەی هەرێمی کوردستان هەناردەی دەکات بەشی مووچەی هەرێمی کوردستان دەکات، پێتانوایە ئەو هەنگاوانەی کۆمپانیای دیلۆیت وادەکات ببێتە نێوبژیوان لەنێوان ئێوە و بەغدا؟ له‌وه‌ڵامدا نێچیرڤان بارزانی گوتی” ژمارە و داتاکان دیارن، ئێمە دوای ئەو کۆنگرە رۆژنامەڤانییە وەڵاممان داوەتەوە، هەمووشی بە ژمارە و داتا وەڵاممان داوەتەوە، کە ئایا بەشدەکات یان نا، ئێمە هیوادارین ئەم وردبینییەی ئەمڕۆ لەلایەن کۆمپانیای جیهانی وردبینی دیلۆت کراوە، ئەوەش بتوانێت یارمەتیدەربێت بۆ ئەو پرسەیەی کە ئەمڕۆ لەنێوان ئێمە و بەغدا هەیە، ئەوانیش بگەنە ئەو بڕوایەی بەڕاستی ئەوەی ئەمڕۆ ئێمە هەمانە لە هەرێمی کوردستان بەشی هەموو مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان ناکات، ئێمە ئامارمان لەبەردەستە، ئێمە ئامادەین ئەگەر بیانەوێت وردبینی بکەن لە هەموو ئەو ئامارانەی هەمانە.
قسە هەیە پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لەسەر پارێزگارێک بۆ کەرکووک قسەتان کردبێت، ئایا هیچ نزیکبوونەوە و لێکتێگەیشتنێک هەیە بۆ دانانی پارێزگارێک بۆ کەرکووک؟ له‌و باره‌یه‌وه”نێچیرڤان بارزانی ده‌لێـ” لە کۆبوونەوەی دوێنێی نێوان ئێمە و یەکێتی قسە لەسەر ئەو بابەتە کراوە، بەڵام لەڕاستیدا هەتا ئێستا نەگەیشتووینەتە هیچ ئەنجامێک، بڕیاروایە کۆبوونەوەی دیکەی بەدوادابێت.
سەبارەت بە هۆکاری دیارینەکردنی وادەیەک بۆ هەڵبژاردنەکان لە هەرێمی کوردستان؟ له‌وه‌ڵامدا نێچیرڤان بارزانی گوتی”: من تائێستا گوێم لێنەبووە هیچ لایەنێک باس لەوە بکات کە نەیەوێت هەڵبژاردن بکرێت، ئێمە لەگەڵ کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان دانیشتمان کردووە، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان روونبووە لەوەی ئەو پێداویستییانەی کە پێویستیانە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن و داوایان کردووە، ئێمە وەکو حکومەتی هەرێمی کوردستان بەتەئکید ئەو پێداویستییانەی کە پێویستن بۆیان جێبەجێ دەکەین، بڕیاری وادەی هەڵبژاردن بڕیاروایە کۆمیسیۆن و حکومەت و پەرلەمان دابنیشین و رۆژی هەڵبژاردن دیاری بکەین، گوتیشی”هیوادارین ئەو کۆبوونەوەیە لە هەفتەی داهاتوودا بکەین و بتوانین رۆژی هەڵبژاردن دیاری بکەین، من پێموایە هەڵبژاردن بۆ هەموو لایەک گرنگە، بۆ شەرعییەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان و بۆ هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان و هەموو لایەکمان و بۆ دەرچوون لەو دۆخەی ئێستا لە هەرێمی کوردستان هەیە، مەسەلەی هەڵبژاردن زۆر گرنگە و دەبێت بکرێت.
سەبارەت بە بەردەوامی هەنگاوەکانی حکومەتی عێراق لەبارەی تەعریبکردنی شاری کەرکووک و گۆڕینی کەسەکان لە پۆستەکانیا؟ نێچیرڤان بارزان گوتیشی”مەسەلەیەکی زۆر گرنگە، ئێمە زۆر بە نیگەرانییەوە سەیری ئەو هەنگاوانە دەکەین، پێمانوایە ئەو هەنگاوانە دەبێت هۆکاری دروستبوونی ئاڵۆزی زیاتر لەو ناوچانە، هیوادارین بەغدا زۆر بەجددی لەسەر ئەو بابەتە هەڵوەستە بکات و مەجالی ئەوە نەدرێت، چونکە بەدڵنیاییەوە ئەوە چارەسەر نییە، چارەسەرەکە زۆر روونە، نەخشەڕێگایەک هەیە، ماددەیەکی دەستووری هەیە، من پێموایە باشترە بیر لەوە بکرێتەوە چۆن ئەو ماددە دەستوورییە جێبەجێ بکرێت.
