چارەنووسی کەرکووک بەرەو هەولێر دێ
راپۆرتی شیكاری: ته‌نیا كوردی
میلی نەوتی کەرکووک بەرەو هەولێر دەسوڕێ..کورد و پلانی B ؟ ئێران دەیەوێ سیستەمێکی فیدراڵی لەژێر هەژموونی خۆی لە عێراق و سووریا دروست بکات! پۆمپیۆ و بۆڵتن چی دەکەن؟
(١)
کەرکووک دێتەوە بازنەی هەولێر، پلانی B
………………………………….
کەرکووک جارێکی دیکە لە دەرەوەی کەناڵەکانی مێدیاییدا هێدی هێدی چارەنووسی بەرەو هەولێر یەکلا دەبێتەوە، ئەمەریکا پێداگرە کە دەبێ پێشمەرگە بگەڕێتەوە کەرکووک، لە هەمانکاتدا هەرێمی کوردستان بەرلەوەی بە شوێنپێی سەربازییەوە جارێکی دیکە بگەڕێتەوە کەرکووک، دەیەوێ بە قوفڵی ئابوورییەوە پێشوەختە بگەڕێتەوە کەرکووک، لە ئێستادا رۆسنەفت سەرقاڵی کارێکی گەورەیە کە میلی نەوتی کەرکووک جارێکی دیکە بەرە و هەولێر بسوڕێنێ، رووسیا بە رێگەی رۆسنفەت یەکەم گوشاری فەرمیی خستە سەر بەغدا کە دەبێ نەوتی کەرکووک بە رێگەی هەرێمی کوردستانەوە هەناردە بکرێ، کاردانەوەی بەغدا بریتییە لەوەی کە دەبێ کۆمپانیای بی پی بەریتانیاییش کە خاوەنی گرێبەستەی کێڵگەکانی نەوتی کەرکووکە لە ئێستادا بەو کارە رازی بێ، رۆسنەفت لەمەیاندا کێشەی نابێ، چونکە رۆسنەفت و بی پی بەریتانیایی هەماهەنگیان هەیە و بی پی خاوەنی ٢٠%ی پشکەکانی رۆسنەفتە، بۆیە ئەم دوو کۆمپانیایە بەتەواوەتی لەسەر ئەم کارەدا هاوڕان. بەغدایش لاری نییە لەم کارەی رۆسنەفتدا، پێدەچێ کە رۆسنەفت یەکەم شوێنێک کە هەڵیبژێری کێڵگەی بای حەسن و هاڤانا بێ، ئەگەر بێت و تەواوی نەوتی کەرکووک بە بۆڕی نەوتی هەرێمی کوردستاندا هەناردە بکرێ، ئەوا رێک دەبێ پشکێکی گەورەی داهات لە کێڵگەی بای حەسەن و هاڤانایش بۆ هەولێر بێ. گەڕانەوەی پشکی هەرێمی کوردستان بۆ نەوتی کەرکووک راستەوخۆ واتە گەڕانەوەی هێزی پێشمەرگەیش بۆ کەرکووک، چونکە هەردوو کۆمپانیا سەقامگیری نەوتی کەرکووک بە میلیشیای حەشدی شەعبی ناسپێرن، لەڕووی سەقامگیری ناوچەکەیشدا ئەمەریکا بوونی پێشمەرگەی دەوێ، واتە لە هەردوو جەمسەری سەرەکییەوە لە ئەمەریکا و رووسیاوە پێشمەرگە دەبێ بگەڕێتەوە کەرکووک. بەریتانیایش هەست بەوە دەکات کە تاکە دەرچەی هەناردەی نەوتی کەرکووک هەولێرە، بۆیە نایەوێ چیدی نەوتی کەرکووک لەلایەن ئێرانەوە بە هەدەر بدرێ.
(٢)
شیعەی سیاسی لە عێراقدا لە قۆناخی چارەنووسدایە، لەو تێستەدایە لە بەردەم دوو بژاردەی سەرەکی، یان وەدەرنانی ئێران لە عێراق بەگوێرەی خشتەیەکی زەمەنی و سەرەتا داماڵینی میلیشیاکان لە چەک، یانیش لەدەستدانی هێزی سەرەکی لە عێراقدا. ئێران وەک دوا وەرەقەی سیاسی بەرێگەی مالیکی و هادی عامری لە عێراق دەیەوێ لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی عێراق لە بەرژەوەندی ئێران یەکلا بکاتەوە، ئێران پێیوایە کە شیعەکان بە تێکڕای لیستەکانەوە نزیکەی ٢٠٠ کورسی دەبن، بۆیە لە ئێستاوە بانگێکی بەگوێی هەوادارانی شیعەی سیاسی داوە کە سەرکەوتنی ئێوە لە هەڵبژاردن واتە دروستکردنی سیستەمێکی کۆنفیدراڵی لە نێوان ئێران و عێراق و سووریا، بۆ ئەوەی داهاتووی ناوچەکە لە ژێر هەژموونی تاراندا رەنگ بکرێ. ئێران دەیەوێ حکوومەتی زۆرینە واتە تەنیا شیعە کابینەی حکوومەت پێکبێنن کردوویەتی بە دروشمی لیستە شیعییەکان، ئەمە تا ئێرە بیرۆکەی ئێرانە چونکە مەترسی دابەشبوونی عێراق و سووریا بە تەواوەتی لای ئێران هەستی پێکراوە، بۆیە پەنا دەبەنە بەردەم پێکەوە بەستنەوەی ئەم دوو وڵاتە بە ئێرانەوە. بەڵام رەسمکردنی ئەم سیاسەتە سەرکەوتوو نابێ، چونکە ئەمەریکا و رووسیا هەردوو لا لەسەر ئەم بژاردەیە رازی نین.
(٣)
مایک پۆمپیۆ کە لە گەشتێکی چارەنووسازدایە لە رۆژهەڵاتی ناویندا، پەیامێکی بە گوێچکەی ئێراندا چرپاند، کە ئەو لە هەوڵێ دروستکردنی هاوپەیمانێتییە و لە ماوەی دابێ لە دژی ئێراندا لە رۆژهەڵاتی ناویندا دەکەونە جوڵە. ئەمەریکا دوو جەنگی لەبەردەم خۆیدا کردبوویە نیشانە یەکەمیان کۆریای باکوور، دووەمیان ئێران.
لەگەڵ کۆریای باکووردا پۆمپیۆ توانی سەرکەوتنێکی گەورە بۆ ئەمەریکا تۆماربکات کە توانی هەردوو کۆریا بهێنێتەوە سەر مێزی گفتوگۆ و وادەیەکی نهێنیش بۆ دیداری ترامپ و سەرۆکی کۆریای باکوور دیاری بکات.
ئێستا جۆن بۆڵتن راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمەریکا دەڵێ، بۆ ئەوەی ئێران بە ئامانج بگرین، دەبێ پرۆتۆکۆڵێکی فەرمیی لە کۆریای باکوور وەربگرین، کە ئیدی کۆریا تێستی ئەتۆمی ناکات، ئەمە مانای ئەوەیە کە گشت ئاماژەکانی ئەمەریکا بەگوێرەی نەخشەی پۆمپیۆ و بۆڵتن، بەرەو رووی ئێرانە کە ئەمەریکا سێرەی لە ئێران گرتووە و دەیەوێ لە رۆژهەڵاتی ناویندا کشوماتێکی سیاسی و ئابووری و سەربازی پێبکات.
(٤)
واقیعی عێراق!
عێراق ناتوانێ بە پلانی ئێران بڕوات، ئەگەر بێت و شیعەکان دەستیان بۆ حکوومەتی زۆرینە برد واتە خۆیان یەکپارچەی خاکی عێراقیان شکاند، چونکە کورد و سوونە هەرگیز بەمە رازینابن و ئیدی عێراق دەچێتە بەردەم هەڵوەشانەوەیەکی راستەقینە. لە ئێستاوە شیعەکان بە نهێنی پاکێجی خۆیان ئامادەکردووە کە چۆن سازش بۆ هەولێر بکەن، چونکە دەزانن کە کابینەی داهاتووی عێراق لە هەولێر یەکلا دەبیتەوە. هەروەها لە ماوەی دابێ دەست بە جوڵەی لاوازکردنی ئێران لە سووریا دەکرێ، دواتر هەنگاوی دووەم عێراقە، ئێران لە ئێستادا ئەم دروشمە دەڵێتەوە رێگەمان نەدا عێراق و سووریا دابەشبکرێن، بەڵام تاوەکوو عێراق و سووریا دابەش نەکرێن هەیکەلی رۆژهەڵاتی ناوینی نوێ دروست نابێ، کە ئەمەریکا لە ساڵی ٢٠٠٦ نەخشەی بۆ کێشاوە.
کورد لە رەسمکردنەی سیاسەتی ناوچەکەدا لە ناوچەیەکی سەربازی گرینگدایە بۆیە ئەمەریکا دەست لە کورد هەڵناگرێ، لە ماوەی داهاتوودا تەواجودی سەربازی ئەمەریکا لە هەرێمی کوردستان زیاتر دەبێ، هەروەها رووسیایش وەک رۆسنەفت تەواجودی ئابووری گەورەی لەگەڵ هەرێمدا دەستپێکردووە، بۆیە ناهێڵی هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغدا وتاران و ئانکارادا گۆشەگیر بێ.
هەرێمی کوردستان لەسەر نەخشەیەکی دروستی دیپلۆماسی رێرەوی خۆی دۆزیوەتەوە بۆیە هەموو ئاماژەکان وان کە کورد دەچێتە پێگەیەکی بەهێزتر لە پێش قۆناخی رووداوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەر، هەرێمێکی بەهێز بۆ دانوستان لەسەر پێگەی کوردستانی لە رۆژهەڵاتی ناویندا یەکەم وێستگەی سیاسی دیپلۆماسی دوای هەڵبژاردنەکانی عێراق دەبێ.
