ڕێبوار تاڵه‌بانی: دوای خیانه‌تی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر كه‌ركوك ئازاد ده‌كرایه‌وه به‌ڵام ترسی شه‌ڕی ناوخۆش هه‌بوو
رێبوار تاڵەبانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک، لە دیمانەیەکی تایبەتی ڕۆژنامه‌وانیدا له‌باره‌ی كه‌ركوك و ئاڵای كوردستانه‌وه ڕایگه‌یاند:” ئاڵای کوردستان جگە لەوەی کە بەپێی دەستووری عێراق ئاڵایەکی فەرمییە وەک ئاڵای عێراق، وەک مێژووش کورد مافی خۆیەتی هەیبێ و بەرزی بکاتەوە، چونکە ١٠٠ ساڵ بەرگەی حکوومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراقی گرتووە تا کەیسی کەرکووک یەکلایی بکاتەوە، بەڵام ئەوان دەستی دەستی زۆریان بە کورد کردووە و نیەتیان نەبووە کەیسی کەرکووک یەکلایی بکەنەوە، بۆیە دەتوانم بڵێم، کوردیش لەبەر بێکەسی و دراوسێکانیشی خراپ بوون و معادەلاتی نێودەوڵەتیش بەردەوام لەگەڵیدا نەبووە، بۆیە بەناچاری خۆشەویستی و خەبات و خوێن و شەهیدی لە پێناوی کەرکووک داوە و سازشی لەسەر نەکردووە”.
سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووك ووته‌یه‌كی سكرتێری كۆچكردووی یه‌كیتی ده‌هێنێته‌وه و ده‌ڵێت :” وتەیەکی مام جەلال هەیە دەڵێت، ئەوەی لە کەرکووک کار دەکات، وەک ئەوە وایە نەشتەرگەرییەکی دەمار بۆ نەخۆشێک بکات، بۆیە هەر هەڵەیەک بکات یان نەخۆشەکە تووشی شەلەل دەکات، یان دەیکوژێت، ئەمە پەیامێکە بۆ سیاسییەکان، وا دەزانم مام جەلال وردبین بووە، کە ئەو قسەیەی کردووە. بۆیە هەر سیاسییەک پرۆژەیەک لەوێ پێشکەش دەکات، دەبێ زۆر وردبین بێت، چونکە کەرکووک شوێنێکی زۆر ستراتیژییە”.
له‌باره‌ی گشتپرسی ساڵی ۲۰۰۷ كاتێك له كه‌ركوك ئه‌نجام نه‌درا ڕێبوار تاڵه‌بانی گووتی :” بۆ چارەسەری کێشەی کەرکووک، وەک مافێکی دەستووری و بەپێی مادەی ١٤٠، دەبوایە لە ساڵی ٢٠٠٧ یەکلایی بکرێتەوە، کە نەکرا ئەو کاتە دوو سەرکردە بەرپرسیارێتییان لەسەر شان بوو، ئەوانیش جەنابی مام جەلال، کە سەرۆک کۆمار بوو، هەروەها جەنابی کاک مەسعود، کە سەرۆکی هەرێمی کوردستان بوو، پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانی کوردستان و ئەو نوێنەرانەی کورد کە لەوێ بوون، سازش لەسەر ئەم پرسە دەکەن یان نا، بە بیرمان دێت لە کۆتایی ساڵی ٢٠٠٧دا کە ڕیفراندۆمەکە لە کەرکووک نەکرا، بۆ ئەوەی ئایندەی کەرکووک یەکلایی بکەینەوە، سەرۆک بارزانی لەگەڵ نووری مالیکی لە بەغدا بوو، دواتر لە پەرلەمانی کوردستان گوتی ئەگەر هۆکارەکەی تەکنیکی بێت قبووڵمانە و ئاساییە تا چارەسەری دەکەین، بەڵام ئەگەر سیاسی بێت قبووڵی ناکەین، جەنابی مام جەلالیش هۆکارەکانی خۆی بۆ دیاریکردنی سنووری ئیداریی کەرکووک پێشکەشی پەرلەمانی عێراق کرد، بەڵام پەرلەمان ئەو بابەتەی یەکلایی نەکردەوە”.
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گووتیشی :” ئێمە لە ئەنجومەنی پارێزگا ٢٦ ئەندام بووین، ٩ توکمان و ٦ عەرەب، ئەندامەکانی ئەنجومەنیش مافی خۆیانە و پرسیاری یەکلاییبوونەوەی بارودۆخی کەرکووکیان هەیە، ئێمە دوای ١٠ ساڵ و لە ٢٠١٧دا داوای ڕیفراندۆمان کرد، گوتمان وەرن یەکلای بکەنەوە، حکوومەتی عێراق یەکلای نەکردەوە، هەروەها پەنامان بردە بەر لایەنی نێودەوڵەتی نەهاتن، لە ناوچە کێشە لەسەرەکانیش هەردوولا مافی خۆیانە ئاڵاکە هەڵبکەن، ئەو هەنگاوە چەند یاسایی و دەستوورییشە، بەڵام جێی داخە هەندی لایەنی غەیرە کورد، لەو ڕۆژەوە بایکۆتی سیاسیی ئەنجومەنیان کرد، بووە کێشەیەکی ئاڵۆز”.
له‌وه‌ڵامی پرسیارێكدا كه ئه‌گه‌ر ئاڵای كوردستان یان ڕیفراندۆم ئه‌نجام نه‌درایه دۆخی كه‌ركوك ئارام ده‌بوو ؟ ڕێبوار تاڵه‌بانی ده‌ڵێت :” نە ئاڵا نە ڕیفراندۆم هۆکار نەبوون، ئێمە عەرەب و نەتەوەکانی دیکە تاوانبار ناکەین، لەبەر ئەوەی کەسانی زۆر دڵسۆز و هاوڕای کوردستانی هەن، واقیعی عێراقیشیان بینیوە چەند خراپە، بەڵام ئەجێندای دەرەکی وای لێ کردوون کە نە ئێستا و نە سەد ساڵی دیکە، ئەوان قبووڵی ئەوە نەکەن کە کورد ئەو مافەی پێ بدرێت”.
له‌باره‌ی پشتیوانیكردنی ڕیفراندۆم ئایا هه‌ڵویستی خۆیان بووه یان ته‌وجیهاتی حیزبه‌كه‌ی ڕێبوار تاڵه‌بانی ڕایگه‌یاند:” جگە لە ئەجێندای سیاسی و خەباتی حزبێکی سیاسی، تاک بۆ خۆی رۆڵ دەبینێت، ئەگەر ڕۆڵی سەرکردە سیاسییەکانی کورد نەبوایە، ئەوا ڕەنگە کوردستان بە ئاقارێکی دیکە بڕۆشتایە، بۆ نموونە جەنابی سەرۆک بارزانی، جەنابی مام جەلال، کاکە حەمەی حاجی مەحموود، کاک نەوشێروان و مامۆستا سەڵاحەدین بەهادین “.
له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی به‌شێك له‌لایه‌نه‌كان پێش ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆم له‌گه‌ڵ سه‌رۆك بارزانی كۆك بوون به‌ڵام دوای ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆم پاشگه‌زبونه‌وه‌و ئه‌نجامه‌كه‌یان خسته ئه‌ستۆی سه‌رۆك بارزانی ، ڕیبوار تاڵه‌بانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گووتی :” پەندێکی کوردی هەیە دەڵێت شکست هەتیوە و باوکی نییە، بەڵام سەرکەوتن سەدان و هەزاران باوکی هەیە، بەداخەوە لە عورفی کوردەواریشدا نییە تۆ لە کاتی سەرکەوتندا لەگەڵ سەرکردە بیت و لە کاتی شکست وازی لێ بهێنیت، بەداخەوە هەندێک حزب و سیاسییەکانی ناو کوردستان هەر هەموویان پەنجەی مۆری خۆیان بەرز کردەوە و لەگەڵی بوون، بەڵام دواتر هەموو بەرپرسیارێتییەکەیان خستە ئەستۆی سەرۆک بارزانی، کە بە حساب ئەو سەرکردەیە، جا خۆ خۆیان لە کاتی بڕیارەکەدا لە ٦\٧\٢٠١٧ لەگەڵیدا بوون. سوپاس بۆ خوا لە ڕیفراندۆمەکەدا دەنگی (بەڵێ) نزیکە ٩٣٪ی هێنا و سەر کەوت”.
هه‌روه‌ها سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گوتیشی :” دوای ئەوەی موئامەرەی نێودەوڵەتی و هەرێمی و عێراقی وایان کرد کە باجی بدەین، ئێستا ئەو لایەنانە بکشێنەوە و بیخەنە ملی تاکە شەخسێک ئەمە کارێکی شیاو نییە، ئەی باشە ئەو خەڵکە خۆی هەڵوێست و ستراتیژی نەبوو؟ بەڵام ئەگەر واش بێ و ڕیفراندۆم بخرێتە ئەستۆی بارزانی، ئەوا شانازییە بۆ سەرۆک بارزانی بەتەنیا خۆی بکاتە خاوەنی ڕیفراندۆم، هەر کەسێکیش ئەوە بکات ئەبێ تۆ فەخری پێوە بکەیت، نەک بەپێچەوانەوە، تەمەنام دەکرد بڵێن ئەوە ڕێبوار تاڵەبانی کردوویەتی و بووە بە خاوەنی ئەو بڕیارە و هەموو تۆمەتەکانیشم بۆ بێت، هەر وەک ئاڵاکە، کە گوتیان خەتای ڕێبوار بووە، گوتم ئەو خەتایەم زۆر پێخۆشە”.
له‌باره‌ی ڕووداوی خیانه‌تی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر رێبوار تاڵه‌بانی ده‌ڵێت :” ١٦ی ئۆکتۆبەر ئەوەبوو کە موئامەرەکە کرا، بەڵام پێش ئەوە بەپێی دەستوور هێزێکی هاوبەش هەبوو کە پێکهاتبوو لە هێزی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکان، لە ساڵی ٢٠١٤ هێزە عێراقییەکان دەرەقەتی داعش نەهاتن و کشانەوە، ئەوە بوو کە هێزەکانی پێشمەرگە جێگاکانی ئەوانیان گرتەوە و نەیانهێشت داعش دزە بکاتە ناو کەرکووکەوە، بەڵام شارەکانی دیکەی وەک مووسڵ، ئەنبار، فەلوجە، دیالە کەوتنە دەست داعش “.
هه‌روه‌ها ده‌شڵێت :” لەبری ئەوەی کە سوپاسی هێزی پێشمەرگە بکرێت و خەڵات بکرێ، ئەو هێرشە نادەستوورییە لە ١٦ی ئۆکتۆبەر کرایە سەر هێزەکانی پێشمەرگە، ئەو سەقامگیرییەی پێشتر لە کەرکووک هەبوو ئێستا نییە، عەبادی کە دەیگوت فەرزی ئەمنی و یاسا دەکەم، بەڵام نە فەرزی ئەمنی کرا و نە فەرزی یاسا، چونکە لە کەرکووک ئاڵۆزی نەبووە تا یاسا بێتە شوێنەکەی، هەروەها داعشی تێدا نەبووە تا بێت ئیستقراری تێدا بکات، ئێستاش ڕاگەیاندنەکان و هەموو کەرکووکییەکان باس لەو دۆخی ئەمنیی خراپی کەرکووک دەکەن”.
سه‌باره‌ت به چاره‌نووسی دۆخی كه‌ركوك سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گووتی :” بارودۆخی عێراق بەگشتی شڵەژاو و بێ تفاقە و بەداخەوە ناوماڵی کوردیش جێی دڵخۆشی نییە، ئەگەر مێژووش بخوێنینەوە، کورد کاتێک نزیک بووە لەوەی بە ئامانج بگات، ناوماڵی تێکچووە، ئیتر ئایا بێئیتیفاقیی خۆیەتی یان ئەجێندای دەرەکییە؟! کەرکووکیش یەکێکە لەو شارانەی زۆرترین قوربانیی لەو بێ ئیتفاقییە و تەپوتۆزەی لە عێراقدا ڕوو دەدات، داوە. ئەم حاڵەی ئێستا عێراقی تێدایە هیچ ئومێدێکی بۆ کەرکووک تێدا نابینی، کەرکووکییەکان تێیدا بحەوێنەوە، دەبێ ئیلا ئەوە چارەسەر بکرێت، چارەسەرەکەشی لە ڕێگای دەستوورەوەیە و کوردیش پابەندی دەستوورە. لەگەڵ ئەوەشدا نە دەوڵەتە زلهێزەکان، نە دەوڵەتە هەرێمییەکان لەم کاتەدا لەگەڵ کورددا نین، بۆ؟ نازانم “.
سه‌باره‌ت به ئازادكردنه‌وه‌ی کەرکووک و ناوچە کوردستانییەکان دوای خیانه‌تی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر ،ڕێبوار تاڵه‌بانی ڕایگه‌یاند:” کێشەی کورد لە هێزدا چییە؟ ئێمە هێزێکی نیشتمانیمان نییە، کە هێزی نیشتمانیش نەبوو ئەوا دەبێتە دوو هێز، ئەوانیش هێزی یەکێتی و پارتی و هێزی ٧٠ و ٨٠، جا لەبەر ئەوەی شەڕی ناوخۆ وەک ١٩٩٦ دروست نەبێتەوە، ئەوە یەکێک بووە لە هۆکارەکان، ئەگینا لە ١٦ی ئۆکتۆبەر بە هێز دەگیرایەوە و لە ١٧ و ١٨ی ئۆکتۆبەردا ئەم کێشەیە یەکلایی دەبووەوە، بەڵام ترسی ئەوە هەبوو کە ئەم دوو هێزە بکەونە ژێر فشارێکی دەرەکی، یان پیلانێکی دەرەکی هەبێت کە کورد بە کورد شەڕ بکات، کوردیش ئاقڵە و لەو ستراتیژییە تێگەیشتووە ، من فەرماندە سەربازییەکانی پێشمەرگەم دیتوە و هەموویان دەیانگوت لە ماوەی چەند سەعاتێکدا کەرکووک دەگرینەوە، بەڵام دەترسین شەڕی ناوخۆ ڕوو بدات”.
سه‌باره‌ت به ڕۆڵی د.نه‌جمه‌دین كه‌ریم پارێزگاری شه‌رعی كه‌ركوك له رۆژی هه‌ڵكردنی ئاڵای كوردستان له بینای پارێزگای كه‌ركوك سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك ده‌ڵێت :” نابێ ڕۆڵی د. نەجمەدین لە بابەتی ئاڵا و ڕیفراندۆمدا لەبیر بکەین، چونکە ئەوە مێژوو تۆماری دەکات، دکتۆر نەجمەدین بە زوڵمێکی سیاسی و موئامەرە و پیلانێک لە پەرلەمان و لای سەرکۆمار لا برا، کە بەداخەوە پیلانەکە بە پلەی یەکەم لە حزبەکەی خۆیەوە بوو، دواتر قەزا حوکمی لەسەر دا، بەڵام ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک لە لیستی برایەتی، کە لایەکی دیکەی ناو یەکێتی بوون، دەنگیان لەسەر ئەوە نەدا کە ئیقالە بکرێت، بەڵکوو لەپشتی بوون، واتە دوو هەڵوێست دروست بوو، هەندێک پەرلەمانتاریان لە بەغدا دیار بوو لەگەڵ نەمانی د. نەجمەدین بوون، بەڵام ئەوانەی کەرکووک لەگەڵ مانەوەی بوون، لەگەڵ ئەوەشدا بە کۆی گشتیی ئەنجومەنی پارێزگا بڕیاری دا کە نەجمەدین کەریم وەک خۆی بمێنێتەوە”.
هه‌روه‌ها ده‌شڵێت :” هەڵوێستەکەیشی بۆ ئاڵا و ڕیفراندۆمەکە دەبێتە مێژوویەکی شکۆدار بۆ خۆی، چونکە توانی لەو ماوەیەدا قوربانی بە بەرژەوەندییەکانی خۆی بدات، لەپێناوی ئەوەی کە ئەو مافە دەستوورییەی کەرکووکییەکان بگەڕێتەوە بۆ خۆیان”.
رێبوار تاڵه‌بانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك گووتی :” ئێستا بەپێی یاسا هەر د. نەجمەدین پارێزگاری کەرکووکە و دەبێ ئەنجومەنی پارێزگا بگەڕێتەوە کەرکووک و ئەو بڕیارەی کە لە قەزای عێراقییەوە پێی دەکرێ یان دەبێ پەسەندی بکات، یان دەبێ ڕەتی بکاتەوە، هەروەها ئێمە لەدوای ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە دانەنیشتووین، ئەبێ ئەوە یەکەم هەنگاو بێ بینێین، ئێستاش نازانین هەڵوێستی حزبەکەی خۆی لەگەڵیدایە یان نا، دەبێ لەوێ خۆی یەکلایی بکاتەوە، ئێمە چاوەڕێی ئەو ڕۆژەین کە ئەنجومەن دانیشێت، ئەو کاتە بڕیاری کۆتایی لێ دەدەین”.
له‌پاش ڕووداوه‌كانى خیانه‌تی ڕه‌شی ۱٦ـى ئۆكتۆبه‌رى ساڵى ۲۰۱۷ و هاتنى سوپاى عێراق و هێزه‌كانى حه‌شدى شه‌عبی و هێزه ئێرانیه‌كان بۆ سنوورى ناوچه كوردستانییه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى ئیداره‌ى هه‌رێمى كوردستان،كه‌ركوك و ناوچه كوردستانییه‌كان كه‌وته ژێرده‌ستى میلیشیای حه‌شدى شه‌عبی وهێزه‌كانی ئێرانی له‌وكاته‌وه تاوه‌كو ئێستا ڕۆژدواى ڕۆژ ژماره‌ى كرده‌وه تیرۆریستییه‌كان ته‌عریبكردن به‌رامبه‌ر به هاووڵاتیانى كوردى سنووره‌كه پێمهاته‌كانی تر له زیادبووندایه.
