دەردە دێرینەكە
هەموومان لە دوو سێ ساڵی ڕابردوودا بە چاوی خۆمان بینیمان چیی بەسەر گەلی كوردستان هێنرا. ڕۆڵەكانی كوردستان بە هەزاران شەهیدیان دا بۆ ئەوەی داعش بشكێنن و داعشیشیان شكاند. بەڵام ئەنجامەكەی ئەوە بوو عەفرین چیتر شاری زەیتوون و جوانی نەمێنێت و لەگەڵ بەشێكی زۆری خاكی كورد لە سووریا بكەوێتە دەست چەكدارە ڕیشنەكانی سەر بە توركیا. بە سەدانهەزار كوردی سووریا ئاوارەی وڵاتان بوونە. لە عێراقیش خاكی كوردستان كەوتە ژێر پۆستاڵی چەكدارە تاییفییەكان. ئێستا لە كەركووك و ناوچە كوردستانییەكانی تری دەرەوەی هەرێم ئاڵای میلیشیاكانی حەشدی شەعبی دەشەكێتەوە. لە هەر شوێنێك ئەگەر هەزار ساڵ پێش خزمێكی ئەهلی بەیت ئاوێكی خواردبێتەوە خێرا كراوەتە حوسەینیە و مەزارگە، بۆ ئەوەی تاهەتایە وەك موڵكی ئایدیۆلۆژیای فراوانخوازی شیعەگەری بمێنێتەوە.
لە قۆناغی پاش داعشدا ئەم چیرۆكە خەمناكە تەنیا بۆ كورد نەبوو. سوننەش لە هەردوو دیوی عێراق و سووریا بووەتە پێكهاتەیەكی پەرتەوازە كە ئیرادەی تێكشكاوە و خاكی داگیركراوە و هیچ جۆرە سەركردایەتییەكی دینی و سیاسی و سەربازی ئاراستەیان ناكات.
ئەم تڕاژیدیایە تەنیا بۆ كورد و سوننە نییە. هەر دوو دەوڵەتی عێراق و سووریاش كە دەیان ساڵ بەعسییەكان بە ئاگر و ئاسن تێیدا حوكمڕانیان دەكرد، شێوەی دوو دەوڵەتی ناكامڵی بێ سەروەرییان وەرگرتووە و كەوتوونەتە ناو داوی دەستێوەردانی هەرێمایەتی و لە زۆنگاوی دواكەوتوویی و گەندەڵیدا نقوم بوون.
ڕەنگە موبالەغە نەبێت ئەگەر بڵێین ئێران و توركیا زۆرترین سوودیان لە شەڕی داعش وەرگرت و لە ڕێی شەڕی داعشەوە دەستیان بەسەر بەشێكی زۆری جیۆگرافیای كورد و سوننە و عێراق و سووریادا گرت. لەو كاتە كە هەموو جیهان بە دەست داعشەوە گیری خواردبوو و ملیۆنها كەس ئاوار بوون و گەلی كوردیش قوربانی دەدا، ئێران و توركیا نەخشەی ئەوەیان دەكێشا چۆنچۆنی لەم ئاشووبەدا خەونە ئیمپریالەكانی خۆیان بەدی بهێنن. ئێران توانی لە سامراوە بگاتە ئەنبار و نەینەوا و كەركووك و شنگال و حەلەب و دەریای سپی و، توركیاش عەفرینی داگیر كرد. هەر دوو وڵات دیدێكی ستراتیژییان بۆ شەڕی داعش و قۆناغی دوای داعش هەبوو و بە زۆر هۆكار لە جێبەجێكردنی پلانەكانیان سەركەوتوو بوون.
هەر لە سەرەتاكانی شەڕی داعشدا سەركردایەتیی سیاسیی كورد بە تایبەت سەرۆك بارزانی لەو بابەتە ستراتیژییە گەییشت كە جیۆگرافیا و خاك كرۆكی خەون و خەیاڵی یاریچییەكانی ناوچەكەن. كوردیش دەبوایە بۆ خۆی ستراتیژییەكی تایبەت پەیڕەو بكات.
لەو كاتدا ستراتیژیی سەرۆك بارزانی لەسەر سێ بنەمای سەرەكی وەستابوو. یەكەمیان سووریا بوو. پێویست بوو لە هەموو بارودۆخێكدا لایەنە كوردییەكانی سووریا یەكگرتوو بن و شوێنكەوتووی پلانێكی هاوبەشی سیاسی و سەربازی و ئیداریی هاوبەش بن، ئەوە بوو هەموو هەوڵی خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی ڕێككەوتنەكانی هەولێر و ڕێككەوتنی دهۆك لەنێوان لایەنە سیاسییەكانی ڕۆژئاوا سەر بگرێت. هەمیشە ئامۆژگاری بۆ ئەوان ئەوە بوو كە ئەگەر پێكەوە بن هەموو لایەك تەئییدتان دەكات و ئێمەش پشتگیریتان دەكەین. بنەمای دووەمی سیاسەتی سەرۆك بارزانی تێكشكاندنی داعش و ئازادكردنی هەموو ناوچەكانی كوردستان لەژێر دەستی داعش بوو. ئەویش لە ڕێگەی ئۆپەراسیۆنی سەربازی و گرتنەوەی خاك بە زەبری هێزی پێشمەرگە. ئەم ستراتیژییەی سەرۆك بارزانی سەركەوت و هەموو خاكی كوردستان لە داعش پاك كرایەوە. بەڵام ئەم سەركەوتنەی پێشمەرگە بەربەستێك بوو لەبەردەم پلانە فراوانخوازە ئیقلیمییەكان. سەركەوتنەكانی پێشمەرگە و ئازادكردنی خاكی كوردستان، خەون و خەیاڵی جیۆگرافیایی هێزە هەرێمایەتییەكان تێك دەدا. ئازادكردنی شنگال لە مانگی تشرینی دووەمی 2015 زەنگی مەترسی بوو بۆ وڵاتانی ناوچەكە. ئەوان دەیانزانی ئەمە تەنیا شكستدانی داعش نییە بەڵكو ئازادكردنی خاكی كوردستان و دەوڵەتسازیشە.
بنەمای سێیەمی سیاسەتی سەرۆك بارزانی لە سەردەمی شەڕی داعش ئەوە بوو كە بە هەر نرخێك بێت گەلی كوردستان دەبێ خۆی لە ململانێ تاییفی و هەرێمایەتییەكان بپارێزێ و نەبێتە بەشێكی ئەو ململانێیە و گەلی كوردستان كە خاوەنی دۆزی تایبەتی خۆیەتی ڕێگەی سەربەخۆیی بگرێتە بەر.
هەر سێ بنەما، بنەمای ستراتیژی و ڕاست و دروست بوون بەڵام بۆچی گەلی كوردستان نەیتوانی پارێزگاری لە سەركەوتنەكانی بكات و سەرئەنجام دیسان بووە بە قوربانی پیلانی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی و دواجار ڕیفراندۆم تووشی گرفت هات و واقعێكی سەربازیی ستەمكارانە بەسەر نیوەی كوردستان سەپێندرا. بۆچی لە ڕۆژئاوای كوردستان چارەنووسی گەلی كورد گەییشتە ئەم دۆخە خەراپە؟ ئێمە دەزانین هێز و توانای دەوڵەتانی نەیاری كوردستان زۆرترە لە كورد بەڵام هەندێ هۆكاری تریش هەبوون كە وایان كرد دەرفەتەكان لە كیس كورد بچن و هێزە هەرێمایەتییەكان ستراتیژییەكانیان بسەپێنن.
یەكەم: ئەگەر لە ڕۆژئاوای كوردستان كار بە ڕێككەوتنی هەولێر و دهۆك كرابا و هێزە كوردییەكان لەگەڵ یەكتر بان و شوێنكەوتووی ستراتیژیێكی یەكگرتووی نەتەوەیی بان، بە دڵنیاییەوە دەبووە هۆی ئەوەی پارسەنگی هێز لە ناوچەكە بە قازانجی كورد بێت و پشت و پەنایەكیش بۆ هەرێمی كوردستان دروست دەبوو. بەڵام پەیەدە ڕێككەوتنەكانی پێشێل كرد و بە دوای بابەتێكی تردا ڕۆییشت و هێزە كوردییەكانی تری لە ڕۆژئاوا دەركرد و ئەنجامەكەشی ئەوەیە كە ئێستا دەیبینین.
دووەم: لە هەرێمی كوردستان دووبەرەكی و پەرتەوازەیی لایەنەكان سەركەوتنی ستراتیژیی نەتەوەیی كوردی تووشی گرفتی گەورە كرد. ئەگەرچی ڕیفراندۆم بە جۆش و حیماسی هاووڵاتیان سەركەوتنی بەدەست هێنا بەڵام بەشێك لە لایەنە كوردییەكان ناپاكییان لە ئیرادەی گەلەكەیان كرد و كەوتنە خزمەت پڕۆسەی سەرخستنی پلانە هەرێمایەتییەكان لە دژی كورد.
سێیەم: حكوومەتی عێراق حكوومەتێكی بێئیرادە و ناسەربەخۆ و تاییفی و پاشكۆی سیاسەتە هەرێمایەتییەكان بوو. ئیمكانیاتی ئەو حكوومەتە لە لایەن هێزە هەرێمایەتییەكان بۆ لاوازكردنی كورد و وەستاندنی ڕیفراندۆم و داگیركردنی خاكی كورد بەكار هێنرا.
چوارەم: بێدەنگیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەمەڕ ئەو زوڵمەی لە كورد كرا هێندەی تر نەیارانی كوردستانی هان دا. ئەو بێدەنگییە هی ئەوە بوو كە لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكاندا ئەوەی جووڵە بە بابەتەكان دەكات بەرژەوەندییە نەك پابەندبوون بە پڕەنسیپەكان.
پێنجەم: ئەمەریكا لەدوای داگیركردنی عێراق و هاتنی داعش بەردەوام هەڵەی زۆر گەورەی ئەنجام داوە. ئەو هەڵانە وای كردووە ئێران دەست بەسەر دەوڵەت و پارتە سیاسییەكان و دامەزراوە سەربازی و ئابوورییەكانی عێراقدا بگرێت. ئەمەریكا بە توندی دژی ڕیفراندۆم وەستایەوە چونكە پێیوابوو ڕیفراندۆم عەبادی لاواز دەكات. ئەگەر ڕیفراندۆم نەكرێت عەبادی بەهێز دەبێت و ئێران لە عێراق دەردەكات. ئەم بۆچوونە قووڵایی گەمژەیی دیپلۆماتكارە ئەمەریكییەكانی پێشان دەدات.
لەو هۆكارانەی ئاماژەی پێدران یەكەم و دووەمیان بۆ خودی كورد و بۆ دەردە دێرینەكە دەگەڕێتەوە. ناكۆكی و پەرتەوازەیی لایەنە كوردییەكان لە سووریا و عێراق وای كرد پلانە ستراتیژییەكەی سەرۆك بارزانی تووشی گرفت بێتەوە. بوونی ناكۆكی لەناو كورد هەمیشە خاڵی لاوازی كورد بووە و نەیارانی كوردستان لەو كەلێنەوە هاتوونەتە ژوور. ئەگەر هێزە هەرێمایەتییەكان پلانی ستراتیژی و بەرژەوەندییان هەبێت و ئەگەر پڕەنسیپ و بەڵێن شوێنی لە هاوكێشەكان نەبێت ئەمە لە سیاسەتدا ڕەنگە سرووشتی بێت. بەڵام ناسرووشتیترین بابەت ئەوەیە گەلێك ئەو هەموو دوژمنەی هەبێت و جینۆساید كرابێت و خاكی داگیركرابێت كەچی نەیتوانیوە لە دەرفەتە چارەنوسسازەكاندا یەكگر بێت.
بۆ یەكگرتوویی كوردیش هیچ كات درەنگ نییە. ئێستایش ئەگەر لایەنە كوردییەكان ملكەجی ستراتیژییەكی هاوبەشی نەتەوەیی و نیشتیمانی بن و پابەندی هەندێ هێڵی باڵا بن و پێشێلی نەكەن، بە دڵنیاییەوە دەبنە هێزێكی یەكلاییكەرەوە لە ناوچەكە و هەرچی زلهێز و دەوڵەتە ناچار دەبن مامەڵە لەگەڵ كورد بكەن و ڕێز لە ئیرادەی گەلی كوردستان بگرن.
