یەكێتی و لۆژیكی سۆماڵی
زکری موسا
سۆماڵی دەوڵەتێكە لە ڕۆژهەڵاتی ئەفریقیا، بەدەست دواكەوتوویی و پاشاگەردانی و هەژارییەوە دەناڵێنێ. لەوێ دیكتاتۆرییەت بوونی نییە بەڵكو فرەكوێخایی بوونی هەیە.
فرەلایەنیی سیاسیی و تاییفی و حزب و گرووپی زۆر و زەوەند هەن. حكوومەت و یاسا بەهێز نین و ناتوانن دەستەڵاتیان بەسەر هەموو وڵاتدا هەبێت. بۆیە هیچ جۆرە بەرنامەیەكی ئابووری و پەروەردەیی گشتگیر لەو وڵاتەدا نەیتوانیوە بوونی هەبێ.
كە حزبێك هێزی زۆرتر دەبێ و دەیەوێ حكوومەت پێك بهێنێ و ناوەندێكی سیاسی و یاسایی لە وڵاتدا دروست بكات، حزبەكانی تر بە بیانووی ئەمری واقیع و چەك و جیۆگرافیای كە هەیانە ملكەچی یاسا و حكوومەت نابن. دەیان ساڵە سۆماڵ بەدەستی ئەو واقیعە گیرۆدەیە و پێناچێت ڕزگاریشی بێت.
لۆژیكی ئەمری واقع و چەكدار و ئاساییش و جیۆگرافیا لۆژیكێكی ماڵوێرانكار و دژە دیموكراسیە. چەندجارێكە ئەم لۆژیكە لە دەمی فەیلەسووفە سۆشیاڵدیموكراتەكانی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان دەبیسترێت. دەڵێن كورسیش نەهێنین یان كەم بهێنین ئێمە واقیعین. دەڵێن ئەگەر ڕەچاوی پێگەی هێز و عیلاقاتی هەرێمایەتی و چەكمان نەكرێ دەرگە بۆ هەموو ئەگەرەكان كراوەیە، واتە شەڕكردن و فەوزا و شكاندنی یاسا.
ئەمەی یەكێتی دەیكات و برەوی پێدەدات و دایدەهێنێ كولتوورێكی دواكەوتووانەی سۆمالییاییە. بەم لۆژیكە بێت و پارتی و حزبەكانی تریش لە ئاییندەدا بە ئاشكرا و بە بێ شەرمی دەبنە ڕێگر لەبەردەم جێبەجێبوونی ئیرادەی گەل.
