كوردستان لەبەردەم شەڕێكی تردا

رێكان سەباح

لە ئێستادا بەغدا لەژێر كۆنترۆڵی ستراتیژی روونی فۆرمێكی عروبی شیعەدایە، كە موقتەدا سەدر سەركردایەتی دەكات، دەیەوێت جۆڕێك لە سەروەری بۆ عێراق ساز بكات، ئەم هەنگاوەی موقتەدا سەدر شەرێكی دەستەویەخەیە لەگەڵ مەلاكانی ئێران، ساز كردنی جۆڕ ناسنامەیەكی سەروەری عێراق لەژێر فۆرمی عروبیەتی شیعە، پتەوترین ستراتیژی خۆپێشاندانەكانی عێراقە كە موقتەدا سەدر دەیەوێت سازی بكات لەم هەرەسەی نوخبەی دەسەڵاتدارانی دوای 2003ی عێراق، موقتەدا سەدر بۆ ئەوەی بەم فۆرمە عێراق بەرێوەببات لەبەردەم دوو جۆڕ شەڕی كۆنترۆڵكردنی بەغدا و نەجەفە، دەرەجە یەك موقتەدا سەدر دەیەوێـت جۆڕ سەروەریەك بۆ شیعە و دەسەڵاتی عێراق لەژێر سیادەی عێراق ساز بكات، ئەم شەرە راستەوخۆ لەگەڵ تاران بەرێوە دەبات، شەرێكی تری موقتەدا سەدر راستەوخۆ لەگەڵ عروبیە سوونەكانە، كە دوو جۆڕ فۆرمی عروبین لە عێراق، موقتەدا سەدر دەیەوێت جۆڕێك لەسەروەری بۆ عێراق دەستەبەر بكات، تەواوی عێراق و شیعەی عێراق لەژێر چەپوكی مورتەزەقەكان و دەسەڵاتی ئێران دەربێنێت، كە لەدوای 2003 وە ئێران لەرێگای نوخبەیەك لە كەسانی نزیك لەخۆی لێخورە دەشتە عێراقی بەرێوە بردووە، ئەم جۆڕ هەنگاوەی موقتەدا سەدر بەواتای كۆتایی هێنان بە دابڕانی شیعەی عێراق لەگەڵ ئێران نیە، تەنها ئامانجی ساز كردنی سەروەریە بۆ شیعەی عێراق و گەرانەوەی بریاری عێراقیەكانە بۆ خۆیان، ئەم شەرە تاوەكو ئەو دەقەیە لەنێوان موقتەدا سەدر و مەلاكانی ئێران بەروونی هەیە، دەتوانرێـت بگوترێت تارادەیەك سەدر تێیدا سەركەوتوو بووە، بەڵام ناتوانرێت بگوترێت تەواو تێیدا سەركەتوو بووە، وە لەهەمانكات دا عروبیە باوە كلاسیكەكەی عێراقی سوونی، لە ئێستادا لەچەقی شەڕێكی سەختدایە كە نایەوێـت فۆرمی سازكراوی موقتەدا سەدر لەژێر سێبەری شیعەكاندا بێت، ببێتە مۆدێلێكی نوێی لەعێراقدا بۆیە ئەم شەرە دەرئەنجامەكانی دیار نین، كە ئایا موقتەدا سەدر دەتوانێت ئەو متمانەیە ساز بكات، بۆ سوونە؟ كە بچنە ژێر سێبەری پیاوێكی ئاینی شیعەی وەك موقتەدا سەدر؟ وەڵامی ئەو پرسیارە جارێ روون نیە.

ئایا سەدر دەوەستێت 

دونیابینینی سەرد مەترسیدارە لە گەرانەوەی عێراق بۆ ژێر جۆڕفۆرمێكی عروبی شیعەی مەركەزی، كە دەیەوێت جارێكی تر لەژێر سێبەری خۆیدا بەغدایەكی مەركەزی بەهێز بوونی هەبێـت كە كۆنترۆڵی هەموو عێراق بكات، ئەگەر موقتەدا سەدر لە دوو شەڕی ئێران و عروبیەكانی سوونەدا سەركەوتوو بێت، روونە كە ئاراستەی سەدر بەرەو كۆتایی هێنانی رۆڵی ئەمریكایە لەعێراق، ئەویش بۆ ئەوەی شەڕی گەورەكەی كە شەڕی هەولێرە ئەنجام بدات، چونكە روانگەی موقتەدا سەدر هێچ دەرەچەیەكی بۆ سەروەری كوردستانی تێدا نیە، بەڵام ئایا سەركەوتوو دەبێت؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە كە لەجموجۆڵەكانی سەدر دا دەردەكەوێت، كە لەئێستادا سەدر زۆر روون بۆیی دیارە كە نایەوێـت جگە لەخۆی هیچ پێگەیەكی تر لە عێراقدا بوونی هەبێت، بەڵام سەدر باش بۆیی دیارە كە هێزگەڵێكی دەستەمۆی ناوەخۆی كوردستان هەن كە دەتوانرێت لەئێستادا شەری هەولێریان پێ بكات و هەولێر موژووڵی ناوەخۆی پێ بكات تا بەتەواوی ئامادە دەبێت بۆ دواشەڕی كۆنترۆڵكردنی هەموو عێراق.

كابینەی مەترسیدار 

جارێكی تر دەنگە مورتەزەقەكانی ناوەخۆی كوردستان پێناسەیەكی تری مەترسیداریان خستە گوێچكەی خەڵكی كوردستان لەژێر ناوی كابینەی تەكنۆكرات، یان لەژێر ناوی خەڵكانێكی سەربەخۆ بۆ بنیاتنانی حكومەتی داهاتووی عێراق لەئێستادا، ئەم فۆرمە لە بانگەشەیە لە بەغدا لەژێر ناوی كەسانی سەربەخۆ بۆ كابینەی داهاتووی عێراق لەژێر سەركردایەتی مەحمەد عەلاوی، یەك ئامانجی هەیە ئەویش دوورخستنەوەی تەواوی پێكهاتە سیاسیەكانی عێراق لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا، ئەمەش لە ژێر ناوی دژایەتی گەندەڵی نوخبەی دەسەڵاتداری عێراق دوای 2003 بەرێوەدەچێت، ئاماژەیەكی روونی هەوڵدانەكانی سەدرە بۆ كۆنترۆڵكردنی تەواوی عێراق و دوورخستنەوەی تەواوی پێكهاتە سیاسیەكانی عێراقە لەحكومەتەكەی بەغدا، موقتەدا سەدر دەیەوێت لەپشتەوەی حەوشەكەدا حكومەتێكی فەرمانبەری گوێرایەڵی لاواز لەژێر سێبەرەكەی دابێت، بۆ ئەو مەبەستەش هەموو ئاماژەكانی بەگرخستووە، لەناوەخۆی كوردستانیش دا ئێستا بانگەشەی بۆ حكومەتێكی لەم شێوەیە بۆ بەغدا بەگوێی خەڵك دەدەن، لەكاتێكدا پرسیار ئەوەیە، ئەوەكێیە لە بەغدا گەندەڵە؟ كورد یان شیعە؟ ئایا ئەم بانگەشەیە كە پەرێزشۆری شیعەیە كورد تێیدا سودمەندی چیە؟ ئایا لەراستی دا هەڵبژاردنی حكومەتێك لەژێر ناوی كەسایەتی سەربەخۆی بۆ كۆتایی هێنان بە هاوبەشی راستەقینە نیە لەعێراقدا؟ ئەگەر نیە ئەی كێن ئەوانەی كە شیعە بریاردەری چوونیانە بۆ ناو پێكهاتەی حكومەت، یانی چی كەسایەتی سەربەخۆ؟ ئایا ئەوەی موقتەدا سەدر بەدوای دا وێلە كە نوێنەرایەتی شیعە و سوونە و كورد لە عێراق بكات لەناو كابینەی داهاتووی عێراقدا، كەسایەتی سەربەخۆیە یان كەسایەتی لاواز و مونافقی سیاسی و سەڕ شۆری دەسەڵات و پارەیە؟ كەسایەتی سەربەخۆ بۆ پۆستەكانی عێراق جگە لە هێنانەوەی سەردەمی جاش و مستەشار هیچ واتایەكی تری هەیە، خۆ لەسەردەمی سەدامیش دا كەسایەتی سەربەخۆ و حزبی سەربەخۆ و گروپی سەربەخۆ هەبوون بۆ دژایەتی بزووتنەوەی رزگاری خوازی كوردستان، بۆ كورد نوێنەری راستەقینە هەڵبژاردەكانیەتی بەپێی پێوەری كوردسی و متمانە خەڵك، نوێنەری كورد ئەو نوێنەرانەن كە لە هەڵبژاردن دا جێگای رەزامەندی دەنگدەری كورد بوونە، بەڵام جگە لەم پێوەرە ئاماژەی روونی پەڵەبوونی موقتەدا سەدرە بۆ كۆنترۆڵی عێراق.

دیسان بازرگانە سیاسیە سەرشۆرەكانی نێو فراكسیۆنەكانی كورد 

لەگەڵ دروست بوونی كابینەی عادل عەبدولمەهدی بازرگانە بەناو نوێنەرەكانی كورد لەناو فراكسیۆنە جیاوازەكان، تەواو بێدەنگ و بێ رۆڵ مانەوە، چونكە تاكە حكومەت بوو كە زۆر بەنیەتی باش بۆ چارەسەری هاتە پێشەوە، ئەمەش دەرفەتی بۆ بازرگانانێك نەهێشتەوە، كە یاری بە چارەنووسی میللەتێك بكەن، بەڵام لەگەڵ دەركەوتن و راسپاردنی محەمەد عەلاوی بۆ جارێكی تر دوگانە بازرگانەكان كەوتنەوە كار، یەكەم دەركەوتەشیان بە بانگەشەی ئەوەی حكومەتی بەغدا دەبێت كەسایەتی سەربەخۆ بێت، دوور بێت لە نوێنەری حزب، بێ گومان ئەو بانگەشەیە لەخۆیەوە نایەت و ئاماژەكانی پشتی ئەو بانگەشەیە روون و راشكاوانەن، كە دەیانەوێت جارێكی تر سەردەمی موستەشار و جاش كارتۆنی دروست بكەنەوە، چونكە نوێنەری سەربەخۆ جگە لە فەرمانبەرێكی سەرشۆری ژێر سێبەری عەبارەشەكەی موقتەدا سەدر هیچی تر نیە، بۆیە ئەم بانگەشەیە سەرەتای دەركەوتنێكی تری سەردەمێكی ئاڵۆزی و شەڕێكی دەستەویەخەیەی هەولێر و بەغدا پێناسە دەكات.