سلێمانی، هەرێمێكی دانپێدانەنراو

رێبوار كەریم وەلی
(1)
لەڕاستیدا، لە دوای شەڕی ناوخۆی 1994 و، دواتر دروستبوونی دوو ئیدارەیی لە هەرێمی كوردستان، پارێزگای سلێمانی، گەرمیان، هەڵەبجە و راپەڕین، هەمیشە خاوەنی ئیدارە و بڕیاری خۆیان بوونە. هەمووان دەزانن كە بودجە و داهاتی ئەو ناوچانەش بەدەست كێیە و چ لایەنێكیش فەرمانڕەوای ئەو ناوچانەیە. پارتی چ لەسەر ئاستی حكومەت و چ لەسەر ئاستی ئیدارەی ناوچەیی كەمترین وجود و نفوزی لەو شوێنانەدا هەبووە، بۆیە تۆمەتباركردنی بەوەی كە غەدری لێكردبن، تۆمەتێكی ناڕەوایە. لایەنی بەرپرسیاری سەرەكی لە هەر كەموكوڕییەك كە لە ئیدارەدان و چۆنیەتی كۆكردنەوە و خەرجكردنی داهاتدا هەبێت، یەكێتییە و ئینجا گۆڕانیش بە قەبارەی خۆی تێیدا بەشدارە.

بەهەرێمكردنی سلێمانی (كە لە بنەڕەتدا سلێمانی ئێستا هەرێمێكە لەناو هەرێمدا) بە شێوەیەك كە دانپێدانراو بێت، هەوڵی زۆری بۆ دراوە، جگە لە باكگراوندی مێژوویی و واقیعی حاڵ، هەوڵدان بۆ مامەڵەی راستەوخۆی بەغدا لەگەڵ سلێمانی لە ماوەی رابردوو، تەڕحی دیكەش بۆ لێكدانی كەركووك و سلێمانی و ئینجا بەڕەسمیكردنی ئەو قەوارەیە، شتی شاراوە نین. داینەمۆی ئەو هەوڵانەش ئێستا بە پلەی یەكەم بزووتنەوەی گۆڕانە و مەبەستێتی بە ورووژاندنی ئەم باسە  گوشار بخاتە سەر پارتی لەلایەك و لەلایەكی دیكەشەوە، رێگری لە تەوژمی بەهێزی ناو یەكێتی بكات كە ئەمڕۆ بەلای پارتیدا شكاندوویەتیەوە و ئامادە نین ببنە حیزبی ناوچەیەكی جوگرافی.

ئەڵبەتە ئێستا رێكارێكی یاسایی بۆ بەهەرێمكردنی سلێمانی لەبەردەستدا نییە و، هەر وەك چۆن دەستووری بەغدا رێگە نادات حكومەت مامەڵەی راستەوخۆ لەگەڵ پارێزگاكانی هەرێمی كوردستاندا بكات، ئاواش بە هەرێمبوونی سلێمانی لە رووی دەستوورییەوە زەحمەتە، چونكە ئەگەر بەغدا ئەوەی قەبوڵ بێت، سبەی یەك پارێزگا نامێنێ كە هەرێمبوونی خۆی رانەگەیەنێ.

كێشەی سەرەكی لە خراپیی گوزەران و ئیدارەی سلێمانی، ئەوە نییە كە سلێمانی لامەركەزییەتی ئیداری و مالیی هەبێ یان نەیبێ (كە بە زیادیشەوە هەیەتی)، بگرە ئەوەیە كە سلێمانی هەرێمێكی بێ خاوەنە. هەڵسوڕێنەرانی ئێستای دەیانەوێ وەك كارتێكی سیاسی بەكاریبێنن، بەڵام بێ ئەوەی خۆشیان ئاگایان لێبێت و تەنیا لە سۆنگەی دژایەتیكردنی پارتی، جێ بۆ هێزی دیكە چۆڵ دەكەن، وەك ئەوەی كە لە ساڵی 2000 لەنێوان پەكەكە و یەكێتیدا روویدا.

كوردستان وەك گۆڕەپانی شەڕ
(2)
نیهایەت پەكەكە خۆی دانی بەوەدا نا كە ئامانجی ئەوەیە شەڕی بە وەكالەتی خۆی لەگەڵ توركیا و ئەردۆغان نەك هەر بهێنێتە ناو كوردستانی باشوور، بگرە پەلاماری ئەو لایەنەش (واتا پارتی) بدات كە لە توركیاوە نزیكە. ئەوە دانپێدانانێكی تاڵە، بەڵام سەرەتایەك دەبێ بۆ تەمبێكردنی پەكەكە و تەعریفكردنەوەی لە چوارچێوەی هێزێكدا كە لەبری شەڕی بە وەكالەت بۆ ئەم و ئەو، ببێتەوە بە یەكێك لە نوێنەرەكانی دۆزی نەتەوەیی و نیشتمانیی كورد لە توركیا.

پەكەكە بەباشی هەستی بەو مەترسییە كردووە كە لە ئەنجامی سنوورداركردنی نفوزی ئێران لە ناوچەكەدا، لەسەر دەستی ئەمریكا تووشی دەبێت، بۆیە هەڕەشە دەكات. هەڕەشەی پەكەكە لە پارتی لەوەوە سەرچاوە ناگرێت كە پارتی دۆستی توركیایە، بگرە لەوەڕایە كە پارتی چەندین مانگە هاوكاریی ئەمریكا دەكات لەوەی چەك و تەقەمەنی لە رێگەی كوردستانی باشوورەوە بگەیەندرێتە هێزەكانی سوریای دیموكرات كە لەژێر فەرمانی ئێران و پەكەكەدان. ئامانجی ئەمریكا لەو هاریكاری و پشتگیرییانە ئەوەیە ئەو هێزە بە هەموو شێوەیەك لەژێر ركێفی قەندیل، شام و تاران دەربێنن و، نفوزی سیاسی و سەربازیی پەكەكەش لە رۆژئاوا كەم بكەنەوە. وەنەبێ توركیا لەگوێی گادا نووستبێت و ئاگای لەو دەیان بارهەڵگرە نەبێ كە چەك و تەقەمەنی دەگوازنەوە بۆ كوردستانی رۆژئاوا، بەڵام بێدەنگیی هەڵبژاردووە و دەشێ ئەویش لەو پلانە ئاگادار كرابێتەوە.

ئەمریكا مەبەستێتی بەریەككەوتنی نێوان كورد و تورك لە داهاتووی ناوچەكەدا، بە ئاقاری پڕۆسەیەكی چارەسەریی ئاشتیانەدا بڕوات، بۆ ئەوەش پێویستە رۆڵی پەكەكە سنووردار بكرێت. حوكمڕانی و باڵادەستی سەربازیی پەكەكە لە كوردستانی رۆژئاوا تاكە كارتێكە كە بەدەستی پەكەكەوە ماوە، ئەگەر ئەو كارتەی لەدەست دەربهێنرێت، ئیتر ئیفلاسی ئەو بزووتنەوەیە رادەگەیەنرێت. هەربۆیە رەنگبێ پێیوابێت پەلاماردانی پارتی دەتوانێ ئەو پڕۆسەیە سست بكات.

كوشتنی تەمەن!
(3)
زۆر كەس بیرەوەری و یادەوەرییەكانی خۆیان دەنووسنەوە، هەیە بە گەنجی و هەشە بە پیری، بەڵام كەسایەتییەكان دەوەستن تا روانگەی مێژووییان بەرامبەر رووداوەكان، كەسەكان و رابردووی خۆیان كامڵ دەبێت. دەشێ مرۆڤ لە قۆناغێكدا لە ژیانی جۆرێك بیر بكاتەوە و لە قۆناغێكی دیكەدا، باوەڕی بە پێچەوانەكەی هەبێ. كتێبی “دیداری تەمەن” نموونەی زەقی ئەوەیە كە پتر لەوەی پەنجەرەیەك بێت بۆ سەر مێژووی هاوچەرخ، یان ژیانی كەسایەتییەك، دەلالەتە لە تەناقوزات، فرەكەسیەتی و راڕایی تاڵەبانی. چونكە لانیكەم لە هەر بابەتێكدا كە لەو كتێبەدا تیشكی خراوەتە سەر، مام (لە قۆناغی جیاجیادا) پتر لە بۆچوون و روانگایەكی هەبووە و ئەوانەش هەموو تۆمار كراون. بۆیە رەنگبێ كەس نەتوانێ قەزاوەت لەسەر ئەوە بكات كامەیان بۆچوونی راستەقینەی تاڵەبانین و ئەو كتێبەش هەر لە ئێستاوە بووەتە كەرەستەیەكی هەرزانبەها بۆ لێدانی كەسایەتییەكان لەجیاتی ئەوەی ببێتە دۆكیومێنتێكی جێی متمانە.