حزبەكان

زکری مووسا
لە هەرێمی كوردستان فرەلایەنیی سیاسیی هەیە، حزبەكان زۆرن و هەڵبژاردنیش دەكرێ. میدیای بەربڵاو و زۆروزەوەند هەیە كە هیچ نیزامێكی چاودێری نایانگرێتەوە. فرەلایەنیی ئایینی و مەزهەبی هەیە، لەڕووی نەتەوەییشەوە ڕەنگاو ڕەنگە. كوردستان بەدەست ڕاسیزم و حەساسیەتی تاییفی و نەژادی گیرۆدە نییە. كولتووری پێكەوەژیان بە شێوەیەكی سرووشتی لەناو گەلی كوردستاندا بوونی هەیە. هاتنی داعش و توندڕۆیی و ڕەفتاری شۆڤێنیی داگیركاران و هەوڵەكانیان بۆ دروستكردنی كێشەی تاییفی و قەومی لەناو كوردستاندا هیچی ئەوتۆی لێ نەكەوتەوە.
كوردستان جێگەی سرنجی جیهانە، هەڵكەوتەی جیۆپۆلیتیكی باشی هەیە. توانیویەتی ململانێیی زلهێزە هەرێمایەتییەكان بقۆزێتەوە و سوودیان لێ وەربگرێ.
كوردستان توانی هەوڵەكانی توانەوە و ئابڵۆقەكانی دوای شازدەی ئۆكتۆبەر تێبپەڕێنێ. كوردستان دەوڵەمەندە بە سامانی سرووشتی، پێكەوەژیان و كولتووری كراوەیی دەتوانێ تەكانێكی باش بە پیشەسازیی گەشتوگوزار بدات. سەرچاوەی ئاوی زۆری هەیە و خاكەكەی بە پیتە.
ئەمانەی گوتران هەمووی خاڵی پۆزەتیڤن كە بوار بەوە نادات ئیستبداد پێ بگرێت و دەست بخاتە قوڕگی وڵات. ئەمانە هەمووی كەرستە و توخمی پێشكەوتنن، لەبەردەستن و دەكرێ سوودی لێوەربگیرێت.
بۆ هەتا ئێستا وەك پێویست سوودی لێوەرنەگیراوە؟ بەشێكی بۆ نەبوونی سەقامگیریی سیاسی و سەروەری دەگەڕێتەوە. بەشێكی تری خۆی لە شەڕی تیرۆر و ململانێ لەگەڵ بەغدا و هاوكێشە هەرێمایەتییەكاندا دەبینێتەوە.
بەڵام هۆكاری سەرەكی جۆری بەڕێوەبردن و لاوازیی دامەزراوە ڕەسمییەكانە كە لە تەوزیفی ئەو خاڵە ئیجابیانەدا سەركەوتوو نەبووە. سەلاحیەتی حزبەكان زیاتر بووە لە دامەزراوەكان. لەناو حزبەكاندا ئەشخاس بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیاندا گەڕاون. تەنانەت لەپێناویاندا دەستیان لە ناپاكی و خاكفرۆشیش نەپاراستووە. حزبەكان سەربەستن لەوەی پەیوەندی لەگەڵ وڵاتان و دەزگە هەواڵگرییەكانیان ببەستن و كەسیش لێپێچینەوەیان لەگەڵدا نەكات.
ئەگەر حكوومەت پلانێكی باشی هەبووبێت بۆ باشتركردنی ژیان و پێشكەوتن، كەوتووەتە نێو تەونی حزبەكان و ئۆلیگارشیی هەلپەرست و لەبار بردراوە.
حزبەكان ڕێگر بوونە لەوەی دامەزراوەكان بەهێز بن و دەستەڵاتەكان سەربەخۆیی خۆیان هەبێت. ئەوان تەنانەت هۆكاری ترازانی جیۆگرافی و كۆمەڵایەتی خەڵكی كوردستان بوونە. ڕێگر بوونە لەبەدەم دروستبوونی هاودەنگیی نیشتیمانی. زۆر جار بە ئاشكرا جاڕی دوو ئیدارەیی و سنووری دێگەلەیان لێداوە. ئەمە بێ ئەرزشكردنی حكوومەت و دامەزراوەكان و هەڵبژاردن و مێژوو و ئیرادەی خەڵك بووە.
بەبیانووی لامەركەزیخوازیی تەنگوچەڵەمەیان بۆ حكوومەت دروست كردووە كە بتوانێ دەستەڵاتێكی سیاسی وئیداریی بەهێز و كارامەی هەبێت و حوكمی یاسا بەسەر كۆی جیۆگرافیای هەرێمدا بچەسپێنێت. لامەركەزیخوازییەكەی ئەوان بۆ بەدیهێنانی عەدالەت نەبووە. لە هەناسەی ناوچەگەرێتییەوە هاتووە و لە پەناشیدا تاڵان و دزی كراوە بێ ئەوەی یاسا لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بكات.
گەلی كوردستان هەموو ئەركەكانی خۆی بە شاییستەیی تێپەڕاندووە. قوربانیی داوە، خۆڕاگر بووە. تەفەهومی قەیرانەكان و بەرژەوەندییە نیشتیمانییەكانی كردووە. ئەوەی پابەندی پڕەنسیپەكان نەبووە سیاسی و حزبەكان بوونە. ڕەفتاری ئەوان و نەبوونی ڕوئیای نیشتیمانیی وایكردووە دامەزراوەكان لاواز و بێ ئەهەمییەت ببن و لە هەمانكاتیشدا ئەو خاڵە پۆزیتیڤانەی كوردستان هەیەتی نەبنە توخمی پێشكەوتن.
ئەركی سیستەمی سیاسیی هەرێم لە قۆناعی ئێستا و لە حكوومەت و پارلەمانی تازەی هەرێم قورس و مێژووییە. ئەو سیستەمە دەبێ بتوانێ سوود لە ئەزموونەكانی ڕابردوو وەربگرێت. چۆن بتوانێ ئەو دەیان خاڵە پۆزەتیڤەی لە كوردستاندا هەیە بخاتە خزمەت پێشكەوتن؟ چۆن دامەزراوەكان بەهێز بكات و سەروەریی یاسا بپارێزێت؟ چۆن كۆتایی بە شارلاتانی سیاسی و زێدەڕۆیی خەڵكی هەڵپەرست بهێنێت؟ چۆن بتوانێ دابەشبوونی سامان ڕێكبخاتەوە و مۆنۆپۆڵ كەم ببێتەوە؟
لەوەیش گرنگتر حزبەكان چۆنچۆنی كۆنتڕۆڵ بكرێن لەوەی ببنە سەرچاوەی خێر نەك سەرچاوەی تاڵانكاری و شەڕ و تێكدان بۆ كوردستان؟ شەڕی ناوخۆ نەكەن، ناپاكی نەكەن، دزی و جاسووسی نەكەن، نەبنە تیرۆریست و پاشكۆی وڵاتان.. چیی بكرێت قەدەر و چارەنووسی وڵاتێك بە ناز و فیزی حزبێك و میزاجی ئەشخاس و تاقمەكان نەبەسترێتەوە؟