كەی نۆرەی دەركردنی یەكێتی دێت؟
رێبوار كەریم وەلی
(1)
لە بنەڕەتدا، دوای 23ی حوزەیرانی 2015، پارتی لە جیاتی ئەوەی بزووتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەربكات و پەرلەمانیش تەعتیل بكات، ئەگەر یەكێتی (باڵی ماڵبات)ی دەركردبایە راستتر بوو، چونكە بە هەموو پێوەرێك بزووتنەوەی گۆڕان لە قۆناغی ئۆپۆزیسیۆنی ئاشكراوە، بۆ یەكەمجار بەشداریی لە حكومەتدا دەكرد و رێی تێدەچوو كە بیەوێ نەفەسی ئۆپۆزیسیۆنبوونی خۆی تا ماوەیەك بپارێزێ. بە تایبەتیش كە بزووتنەوەی گۆڕان چوار وەزارەتی وەرگرتبوو، دوای هێرشی داعش، هەر چوار وەزارەتەكە بە ئەوقافیشەوە لە قەیراندا بوون، بەڵام هاوئاهەنگی و پاڵپێوەنانی گۆڕان بۆ سەركێشیی زیاتر (لە سەرەتای پڕۆسەكەدا و بەپێشكەشكردنی پرۆژەی ئاگرین بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم) ئۆباڵەكەی لە ئەستۆی (باڵی ماڵبات)ی یەكێتی بوو. بۆیە ئەوەی دەبووایە لەو مەسەلەیەدا، سزا بدرێت! ئەوان بوون نەك گۆڕان.
گۆڕان بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم رێككەوتنێكی ئیداری و تا راددەیەكیش سیاسی لەگەڵ پارتیدا هەبوو، بەڵام تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت (بە حیسابی هەردوولا)، شتێك بەناوی رێككەوتنی ستراتیژی لە نێوان یەكێتی و پارتیدا ماوە و تەنانەت لەو كاتانەشدا، باسی پێداچوونەوە و سەرلەنوێ رێكخستنەوەشی دەكرا. كەواتە لایەنی خەتاباری پڕۆسەكە وەك بەرزەكی بانان بۆی دەرچووە و بۆ هەناردەكردنی قەیرانی ناوخۆیی خۆی كوردستانی تووشی گەورەترین قەیرانی سیاسی و ئیداری كردووە، بەڵام هێشتا دەیەوێ خۆی وەكو پیاوچاك وێنا بكات.
پارتی دەبێ بە هەموو شتێكی خۆی لەگەڵ باڵی ماڵباتی یەكێتیدا بچێتەوە، هەموو ئاوەكان لە سلێمانی و زۆنی سەوزی پێشوو بە كەركووكیشەوە ئەوان دەیڕێژن و گۆڕانیش بەدوای خۆیاندا پەلكێش دەكەن، سەردانی مالیكی دەكەن، بانگی دەكەن بۆ سلێمانی، پێشنیازی بڕینی بودجە دەكەن، داوا دەكەن بەغدا رێگە بە كورد نەدات نەوت بفرۆشێت و لە دوا هەوڵیشدا، داوا دەكەن بەغدا راستەوخۆ لە رووی بودجەوە مامەڵە لەگەڵ سلێمانی بكات!
گۆڕان لە سیاسەتدا، لەلایەن پارتییەوە ئینفیرادی پێ كراوە و رەنگبێ وەك بزووتنەوەیەكی سیاسی هەرچی هەیەتی بیكات. ئەوەیان رێی تێدەچێت، بەڵام كە شەریكی حوكمڕانی ئەوە بكات، كەس نازانێ ناوی بنێ چی؟ كەمێك گەڕانەوە بۆ دواوە و نوێكردنەوەی زاكیرە وەڵامی ئەو پرسیارەی پێیە. لە 2009 تا 2011 سەرۆكایەتیی حكومەت لای یەكێتی بوو، بەڵام باڵی ماڵبات ئەوكاتیش دژایەتیی حكومەتیان دەكرد و هەر چاویان لە حوكمڕانیی سلێمانی بوو تاوەكو كوردستان.
پارتی بۆ وا تەنگاو بووە؟
(2)
ئەگەرچی رێككەوتننامەی ستراتیژیی نێوان گۆڕان و باڵی ماڵباتی یەكێتی لەسەر ئاستی كوردستان ئیفلیج بووە و كەسیان باوەڕیان پێی نەماوە، بەڵام لانیكەمی ئەوەیە كە لە بەغدا هێشتا كاری پێدەكرێت و ئەوەی لە كوردستان دەرهەق بە پارتی پێیان ناكرێت لە بەغدا دەیكەن. ئێستا قسە لەسەر ئەوەیە كە بە كورتی لە رووی ئیداری و داراییەوە، سلێمانی و هەڵەبجە بە بەغداوە ببەستنەوە و لەوەشیاندا، پشتیان بە هاوپەیمانە شیعەكانی ناو پەرلەمانی بەغدا بەستووە. جارێ پێش هەموو شتێك ئەمە لەڕووی دەستوورییەوە كارێكی زەحمەتە، چونكە لە دەستووردا، پێناسەی هەرێمی كوردستان، بە سنووری ئیداری و جوگرافی و دەسەڵاتەكانییەوە كراوە و، بۆ ئەمجۆرە جیاكردنەوانەش دەبێ لە داهاتوودا پەنا ببەنە بەر ریفراندۆم.
پارتی دوای ئەو هەوڵە (كە وەك ئەوەی ساڵی 1966ی برایم ئەحمەد وێنا دەكرێت) زۆر تەنگاو بووە، بەڵام لەڕاستیدا دەبێ پارتی بەوە دڵخۆش بێت، چونكە لە شوێنێك كە هوتافی (عەبادی عەبادی..) ببیسترێت، چ بەهایەكی كوردایەتی و كوردستانی ماوە بەتەنگ لەدەستچوونییەوە بێ؟ كە سلێمانی ئامادە بێت هەموو داهاتەكانی خۆی رادەستی بەغدا بكات (لەكاتێكدا دەمێكە نایداتە حكومەتی هەرێم) و لەبری ئەوە بودجە لە بەغدا وەربگرێت، دەبێ پارتی پیرۆزباییان لێ بكات و وەك كەمبوونەوەی قورسایی بەسەر حكومەتی هەرێمەوە سەیری بكات.
ئەگەر یەكێتی و گۆڕان بتوانن مووچە و خۆشگوزەرانی بۆ ئەو دەڤەرە بگەڕێننەوە، مامۆستا و مووچەخۆرەكان ببووژێننەوە ئەوا دەبێ دەستخۆشییان لێ بكرێت. هەر نەبێ ئەو كاتە دەردەكەوێ بە رەسمی چەند پارە لە بەغدا وەردەگرن (كە ئەوە دەمێكە بە نهێنی دەیكەن) و چۆنی خەرج دەكەن. ئەو كاتە دەردەكەوێ كە مەرامی راستەقینەیان بژێوی خەڵكە، یان تەسلیمكردنی قەدەری خەڵك و دەڤەرەكەیە بە سیاسەتی ئێران. ئەگەر ئەوەی دووەمیان بێت، وا بەئاسانی بۆیان ناچێتە سەر و دەبێ چاوەڕێی گورزێكی گران بن.
هاتنی ترەمپ و شەڕێكی گران
(3)
بە هاتنی دۆناڵد ترەمپ، بەرەی شیعی لە ناوچەكەدا كە ئێران سەركردایەتیی دەكات، گورزێكی گەورەی بەركەوت، ترەمپ دەڵێ: “گەورەیی بۆ ئەمریكا دەگەڕێنمەوە”، ئەوەش لانیكەم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەبێ لغاوكردنی ئێران و دەستوپێوەندەكانی مەیسەر نابێ. سیاسەتەكانی ئۆباما و دیموكراتەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆتاییان پێدێت، هەر بۆیەشە ئێران كەوتووەتە پەلەقاژەوە و دەیەوێ پێش ئەوەی هیچ رووبدات، جێی خۆی قایمتر بكات.
لانیەكەم لە وڵاتی بەناو عێراقدا، جیاكردنەوەی سلێمانی لە كوردستان، هەوڵدان بۆ هێنانەوەی مالیكی لە بەغدا، جێگیركردنی پەكەكە لە ناوچەكانی نفوزی پارتی و پێداچوونەوە بە ساختار و رێكخستنەوەی بزووتنەوە تیرۆریستییەكان، بەشێكن لەو سیاسەتانەی كە ئێران دەیەوێ وەك نفوزی خۆی لە ناوچەكەدا نیشانیان بدات و ئەمریكای پێ بەرزەفت بكات، بەڵام ئەوە هاوكات دەبێ لەگەڵ بەرزبوونەوەی رۆڵی سعودیە، توركیا و بەرەی سوننە. بۆیە ئەو كێشمەكێشە تازەیە بێ شەڕ و خوێنڕێژی نابێت.
