ڕۆژهەڵاتی ناوەڕست ئێستا لە هەمبەر دۆخێکی تازە لە بوونیادنان دایە
محەمەد سەلیم مزوری
باڵانسی هێز و سەرلەنوێ بونیادنانی سیاسەتی وڵاتان و لەدایک بوونی چەند دەوڵەتێک ئەگەرێکی حەتمی دۆخی ئاییندەی ئەو شوێنکەوتەیەیە کە پێی دەڵێن ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ، بۆ ئەوەی باش لە دۆخەکە بگەین گەرەکمانە باشتر بەو ناوچەیە ئاشنابین کە لە ڕووی هەڵکەوتەی جوگرافیاوە ئێمەش وەکوو “کوردستان” تێیدا هەڵکەوتووین و داهاتوومان لەو هەڵکەوتەیە و دوا پێشهاتەکان بەرەو کام ئاقارمان دەبەن.
بە کۆتایی هاتنی جەنگی “سارد” شێوەبەندی نوێ لە پەیوەندی نێوان هێزە جیهانییەکان دروستبوو ، پێناسەو فاکتەری “جیۆستراتیجی” ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی کۆنی گۆڕی. لە سەردەمی جەنگی “سارددا” سیستمی نێودەوڵەتی لەسەر پێکهاتەی دووجەمسەری و بنەمای ئایدۆلۆجی یەکتر سڕینەوە و ململانێی نێوان دوو بلۆکی زلهێز دیاریکرابوو ، هەریەک لەم تێڕوانینە دژانە ڕیشەی جوگرافیایان هەیە و دەتوانێت پەیوەندیدار بێت لەگەڵ بابەتی سەرەتای تیۆری کلاسیکی جیۆپۆلەتیکی و جوگرافیای سیاسیدا.
ململانێ لە نێوان هەرسێ بلۆکە ئابوریە جیهانیەکە کە پێک هاتوون لە (ئەمریکا،ئەڵمانیا،یابان) پێشبینییەکان وای دەردەخەن کە ئەم جۆرە ململانێیە بنەمای تایبەتمەندی ئابوری هەبێت و هیچ ڕەهەندێکی ئاسایشی لە پشتەوە نەبێت
واتە:- نەبوونی پێشبڕکێی چەک و کەرەسەی جەنگی پێشکەوتوو ، ئەمەش هەتا حەدێکی زۆر ئەو ڕاستیە دەردەخات کوا ئێستا جیۆپۆلەتیک وەک کڕۆک بنەمای پەیوەندی نێودەوڵەتی ماهیەتی خۆی داوە بە جیۆئیکۆنۆمی “جوگرافیای ئابوری”.
بەریەککەوتن و ڕوبەڕوبوونەوە لە نێوان “هارتلاند __ڕیملاند” (دڵی جیهان __ چوارچێوەی جیهان) هێڵی گشتی تیۆری جیۆپۆلەتیکی بەمجۆرەیە کە دەریاوانی ئەمریکی “ئەلفرێد تایر ماهان” وە جوگرافیزانی بەریتانی “هاڵفۆرد ماکندەر” خستویانەتەڕوو. جیاوازیەکان لە نێوان باڵادەستی داهاتوو لە نێوان هێزی وشکانی یان هێزی دەریایی بۆ دەستبەسەراگرتنی جیهانە.
ماکندەر پێی وابوو کەوا خەمڵاندنەکان بەو ئاراستەیەیە کە هێزی وشکانی زاڵدەبێت بەسەر هێزی دەریاییدا بەهۆی پێشکەوتنی بواری تەکنەلۆجیای گواستنەوەو گەیاندن لە ئۆڕاسییاوە بەرەو ناوچەی ڕیملاند. هامان بەجۆرێکیتر ڕەوتی گەشەی تەکنەلۆجیا دەخاتە بەرباس و لێکۆڵینەوەو ئەگەری پەیدابوونی توانامەندی تازە بۆ دەستبەسەراگرتنی وڵاتێک کە خاوەنی هێزێکی دەریایی مۆدێرنە کە بە ئاسانی بتوانێت لەسەرانسەری ناوچەی ریملاند تواناو دەسەڵاتی خۆی بخاتەکار.
تێگەیشتن لە دروستکەرانی قەرار لەم ناوچەیە لە زەمەنێکەوە بۆ زەمەنێکیتر جیاوازە ، دۆخی ناوچەکە ڕێنیشاندەرێکی کارابووە بۆ ئەوەی ئەصحابی قەرار بتوانن باری نالەبار بقۆزەوە و بتوانن بە ئاسانی داهاتووی ئەو ناوچەیە لە نێوان خۆیان دابەشبکەن.
کوردستان ناوێکی دێرین و هەمیشە هەبووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە ، ئەگەرچی “سایکس پیکۆ” لە نێوان چوار وڵات کوردستانی دابەشکرد و پارچە پارچەی کردن ، بەڵام ئەو ڕێککەوتنامەیە نەیتوانی کلتور و شوناس و شارستانیەتی کورد بسڕێتەوە ، ئێستا لەدوای سەدەیەک چەوسانەوە سەرلەنوێ سیستەمی ناوچەکە لە گۆڕاندایە ، هێزە کاریگەر و مەزنەکانی جیهان هاتنەپێشەوەیەکی ئیجابی و پۆزەتیڤیان پێوە دیارە لە ئاست دۆزی ڕەوای گەلی کوردستان ، بابەتی دەوڵەتی کوردستان ئەمڕۆ لە ناوچەیەکی پڕ لە شەڕ و ئاشووب بووەتە حەدیسێکی کراوە لەسەر ئاستی ناوچەیی و جیهانی ، دەوڵەتێک لە نێو ئۆقیانوسێکی پڕ لە جەنگی گائیفی و پێکدادانی مەزهەبی و جەنگی سڕینەوە و ڕووحی داگیرکاری وڵاتانی ناوچەکە دروست دەبێت ، ئەو دەوڵەتە هەروەک چۆن نووسەری دیاری ئەمریکایی “دێڤد فلیپس” دەڵێت :- دەوڵەتی کوردستان تاکە مەنزڵگای ئارامە لە ناوچەیەکی پڕ لە جەنجاڵ و جەنگ و یەکتر سڕینەوە و دەبێتە فاکتەری پێکەوە ژیان لە ناوچەکە.
ئەوەی ئێستا دەبیندرێت هێزگەلێکی بەکرێگیراو کە مرۆڤی تاڵانچی و شەڕانگێزن و سوپایەکی فرۆشیارین و خۆیان داوەتە دەستی بێگانە ، دژی دەوڵەتی کوردستان سەنگەریان داکوتاوەو دەیانەوێت وا نیشانی بدەن جگە لە وەهم دەوڵەت هیچ پێناسێکیتر نییە بۆ کوردستان ، ئەوان گروپگەلی چەپی موگەگەڕیفی ناپێناسبۆکراون و دارودەستەی دوژمنن و ئامرازی تێکدەرن لە ناوچەکە.
دەوڵەتی کوردستان ئەمڕۆ خۆی لە خیگابێکی سیاسی پشت قایم بە گەلی کوردستان و هێزی پێشەرگە و خوێنی شەهیدان تەبەنی دەکات ، جگە لە دەوڵەت هیچ مەکانێکیتر پێناسەیەکی حەتمی بۆ مانەوەی کوردستان لەخۆ ناگرێت ، دەوڵەت توانای مرۆڤی کورد لە ئاستی جیهان پێناسە دەکات و شکۆی تاکی کورد
