ئەنفال لە تراژیدیاوە بۆ دەسكەوت
عەتا شێخ حەسەن
دەوڵەتی عێراق لەدەروەی خواستی پێكهاتە ئاینی و نەتەوەییەكانیدا درووستكراوە ، بۆیە لەو كاتەوە پێكەوەژیانی ئاینی و سیاسی لەفۆرمی جیاجیادا ڕەتكراوەتەوەو ، ئاسایشی سیاسی و كۆمەڵایەتی لەم ووڵاتەدا بۆ ساتێك نەڕسكاوە . ئەنفال كە پرۆسەی كوشتن و بێسەرو شوێنكردنی ڕووبەرێكی گەورەی مرۆیی گەلی كوردستانە ، بەرەنجامی دروستكردنی ئەو سنورە نائارەزومەندانەیە كە نەخشەی جوگرافی و سیاسی دەوڵەتی عێراقی پێوە پەیوەستكرا . ئاخر هەرچەندە ئەنفال دەسەڵاتدارانی بەعس ئەنجامیاندا بەڵام لەباكراوندە مێژووییەكەیدا بەرئەنجامی هەڵكشان و قەڵەو بوونی بیری ناسیونالیستی عەرەبی بوو ، بە پێشمەرجی پاراستنی بەرژەوەندی زلهێزەكانی جیهان و ، پابەند بوون بەنەخشەی (سایكس – بیكۆ) وە ، هەر بۆیە زۆربەی هەرەزۆری ووڵاتانی ناوچەكە بە ئەزهەری پایتەختی بڕیاری ئیسلامیشەوە لەئەنجامدانیدا چاویان قوچاند و گوێیان ئاخنی و دەمیان كلیلدا . كەواتە لەكۆمەڵكوژی ئەنفالدا تەنها عێراق تاوانبار نیە ، بەڵكو ئەنفال زوڵم و پیلانێكی جیهانی و ئیقلیمی مێژوییە دژی گەلی كوردستان و ، مەبەستیش تیایدا گۆڕینی دیمۆگرافیای نەتەوەیی بوو لە عێراقدا .
لەبەرئەوەی كوشتن و بێسەروشوینكردنی ( ٧% ) ی گەلی كوردستان و وێرانكردنی زیاتر لە ( ٤٠٠٠ ) گوندو ، تێكدانی كێڵگەو باخ و باخات و مەزراو كانی و شێواندنی سروشتی ژیاری لەكوردستاندا لەسەردەستی پایەدارانی ئەوسای عێراق بووە ، بۆیە لەئێستاشدا دەبێت دەوڵەتی عێراق مەسئولیەتی ئەو كۆكوژیە هەڵگرێت و ، بەفەرمی داوای لێبووردن لەگەلی كوردستان بكات ، بەتایبەتی لەكاتێكدا كە سیستمی حوكم و سوپاو پۆلیس و عوملەو كۆی سیماو جەوهەری دەوڵەتداری لەعێراقدا گۆڕاوە ، دەبێت عەقلی ئەنفالیش لای سیاسیە عێراقیەكان بگۆڕێت و ، لانی كەم داوای لێبوردن لەو گەلە بكەن كەلەسەردەستی دەوڵەتەكەیان هەوڵی قڕ كردن و سڕینەوەی دراوە ، خۆ ئەگەر سەركردە عەرەبەكانی عیراقیش لەغروری جەهلی عەرەبگەرایی و تاریكپەرستیدا ئامادە نەبن داوای لیبوردن بكەن ، چونكە كەنعان مەكیە دەلیت عەقڵ و فەرهەنگی عەرەبی هێشتا سەرەتاكانی پێكەوەژیان قبوڵ ناكات ، بۆیە دەبوایە ئەو كوردانەی كەسەرۆك كۆماری عێراق بوون و ، پێگەی سیادیان لەسیستمی سیاسی و حوكمڕانی عێراقدا هەبوەو هەیە ، داوای لیبوردنیان لەخەلكی كوردستان بكردایە ، من نازانم چۆن ( شیرین خانی فواد مەعسوم لەكاتێكدا وەك یەكەم كچی جیهان كەقسەكەری باوكی بوو ) ئەم پێشنیارەی نەخستە بەردەم باوكە سەرۆك كۆمارەكەی هەتا گەورەترین سەروەری نەتەوەیی پی ببڕێت ، خۆ ئیستاش لەكاتێكدا داوای لێبوردن لەگەلی كوردستان لەچوارچێوەی رێكارە دەستورییەكاندا ڕێگە پێدراوە و ، بوار لەبەردەم سەرۆك كۆماردا واڵایە بۆ ئەوەی لەم مانگی ئەنفالەدا غرورو كیبری نەتەوەیی بجوڵێت و لە مۆنۆمێنتی چەمچەماڵ یان لەسمودو ڕزگاری یان لەسەر مەزاری ڕابەری نەتەوە بارزانی نەمرەوە ، ( بوەستێ و كەمێك سەردانێ )و بەناوی دەوڵەتی عێراقەوە داوای لێبوردن لەگەلی كوردستان بكات و ، ئەو سەروەرییە مێژوییە بەدەست بهێنێت ، خۆ ئەگەر نەشی كرد مافی گەلی كوردستانە بڵێت ، تۆ ئەو سیاسیە نیت كەزامی فاشیەت و ئەوەی سەدام حسینی فاشی پێی كردین لەسەرجەستەمان ساڕێژ بكەیت . ئاخر بەبەرچاوی هەموو عێراقەوە سەرۆك كۆمار لە نغرۆبونی بەلەمێكدا خۆی دایە بەر پەلاماری موسڵاوییەكان ، كەچی لە بەرامبەر كۆكوژی لە( % ٧ ) ی خەڵكی كورستاندا ، زاری چویتە كلیلە .
ئەنفال ئەگەر لەڕودانیدا كارەسات و مەرگەسات و تراژیدیا بوبێت و ، لەدیدی رۆحیەو خەڵك پێویستی بەوتاری عاتفی و لاواندنەوەی ئازارەكان بوبێت ، ئەوا دوای تێپەڕبوونی ساڵانیكی زەمەن ، ئەركی حكومەتی هەرێمی كوردستان و ، سەنتەرەكانی تویژینەوە و زانكۆكان و ، كەسایەتی ئەكادیمی و ، ڕێكخراوەكانی كۆمەلگەی مەدەنی و، پیاوانی ئاین و مینبەری مزگەوتاكانە ، كە ئەنفال لەتراژیدیای مێژووی ڕابردوەوە بگوڕن بۆ دەسكەوتی نەتەوەیی و نیشتمانی و ، ڕای گشتی ناوخۆو دەرەوەی بۆ فۆرمەلە بكەن ، هەتا وەك چون ئیسرائیلیەكان لەسەر هۆلۆكۆستەوە سۆزی دونیایان بۆ شەرعیەتی قەزیەكەیان ڕاكێشا ئیمەی كوردیش لەژان و ئازاری ئەنفالدا بەدوای بون و كیان و سەروەری سیاسی نەتەوەیدا بگەڕێین ، هەتا پەترۆی برینەكانمان ساڕێژ بێت .
