گۆڕان، ریفراندۆمیش بایكۆت دەكات؟

رێبوار كەریم وەلی
(1)

كاردانەوەی بزووتنەوەی گۆڕان، سەبارەت بە بایكۆتكردنی دانیشتن و كۆبوونەوە لەگەڵ شاندی هاوبەشی یەكێتی و پارتی چاوەڕواننەكراو نەبوو، دانیشتنی خێرا و بلەزی هەردوو مەكتەبی سیاسیی پارتی و یەكێتی و پێكهێنانی لیژنەی سیاسیی باڵا بۆ دانیشتن لەگەڵ حیزبەكان و بەغدا و، جێبەجێكردنی بڕیارەكان لە كەمتر لە بیست و چوار سەعاتدا، گۆڕانی تووشی شۆك كرد، چونكە هێشتا گۆڕان خەریكی ئەوە بوو كە لەسەر نەخشەڕێگاكەی یەكێتی دانیشتن و كۆبوونەوە بكات، بەڵام ئەو مانۆڕە خێرایەی یەكێتی ئەوانی غافڵگیر كرد. هەربۆیە سەرەتا نەیاندەزانی چی بكەن و لە هەمووشی خراپتر بۆ گۆڕان ئەوە بوو كە یەكێتی لەوبارەیەوە روونكردنەوەیەكی بۆ گۆڕان پێ نەبوو.

ئەگەرچی بەو بایكۆتە و بەستنەوەی هەموو بڕیارێكی سیاسی بە پەرلەمانەوە، گۆڕان بە حیسابی خۆی تۆڵەی لە پارتی كردووەتەوە كە ئامادە نەبوو لەگەڵ شاندی هاوبەشی گۆڕان و یەكێتی دانیشێ، بەڵام بڕیارەكەی گۆڕان زۆر دەستەپاچەیی پێوە دیارە. یەكێتی، پارتی و حیزبەكانی دیكە تا راددەیەك توانیویانە مەسەلەی ریفراندۆم و چارەنووسی كەركووك، وەكو دوو پرسی نەتەوەیی و نیشتمانی بخەنە دەرەوەی خیلافاتی سیاسیی ناوخۆیی. ئەگەرچی پرۆسەی ریفراندۆم ئاستەنگی یاسایی و سیاسی لەبەردەمە، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا، بۆ گەیشتن بەو ئامانجە، پارتی و یەكێتی هەم ئاڵتەرناتیڤی یاساییان پێیە و هەمیش حیسابی كاردانەوەكانی گۆڕانیان كردووە.

هەڵوێستی ئێستای گۆڕان، نائومێدیی تەواوە لە رێككەوتنی دووقۆڵی لەگەڵ یەكێتی و ئیدارەی نوێی یەكێتیش هێندە حیساب بۆ گوشارە ناوچەییەكانی گۆڕان ناكات و چاوی لە تابلۆ گەورەكەیە. هەر بۆیە گۆڕان پتر لەوەی بیر لە مەسەلەی ریفراندۆم بكاتەوە، دەرگیری خۆئامادەكردنە بۆ هەڵبژاردنێك كە ئیحتیمالی زۆرە دوابخرێت.

بەڵام ئەم چوارچێوەیەی كە ئێستا گۆڕان بە حیسابی خۆی سیاسەتی تێدا دەكات، لە داهاتوودا دەبێتە هۆی ئەوەی بڕیاری بایكۆتكردنی بەشداری لە ریفراندۆمیش بدەن، بە واتایەكی دیكە گۆڕان كە ناتوانێ داوا لە لایەنگرانی بكات بە (نەخێر) یان بە (بەڵێ) وەڵامی پرسیاری گشتپرسییەكە بدەنەوە، بە هەمان ئەو پاساوەی كە بڕیار و ئەنجامدانی ریفراندۆم لە دەرەوەی دەسەڵاتی پەلەمانەوە بووە و بڕیارێكی حیزبییە، بایكۆتی بەشداریكردن بكەن یانیش وەك هەڵبژاردنی 2009ی سەرۆكایەتیی هەرێم، دەنگدەرانی خۆیان سەرپشك بكەن لە بەشداریكردن یان نەكردن.

ئەدی ئەگەر وەڵامەكە نەخێر بوو؟
(2)

ئەڵبەتە دۆست و دوژمن دەزانن، ئەگەر گشتپرسییەك لە كوردستانی باشوور ئەنجام بدرێت بۆ ئەوەی لە خەڵك بپرسن كە دەیانەوێ بەشێك بن لە وڵاتێكی داگیركەر یان سەربەخۆ بن، وەڵامەكەی بە دڵنیاییەوە دیارە و، ئەوە بۆ هەموو لایەكیش روونە كە كورد سەرباری جیاوازیی بیر و را، زۆرینەیان داوای سەربەخۆیی دەكەن.

پەیوەست بە مەسەلەی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی دوو خاڵی گرنگ هەیە كە ناكرێ نادیدە بگیرێن: خاڵی یەكەم ئەوەیە كە كاتێك دەسەڵاتی سیاسی بۆ هەر پرسێك پەنا بۆ رای زۆرینەی خەڵك و جێبەجێكردنی دیموكراسیی راستەوخۆ دەبات، دەبێ پابەندیش بێت بە جێبەجێكردنی ئەو بڕیارەوە و بڵێ ئەگەر خەڵكی كوردستان دەنگیان بە سەربەخۆیی دا، ئەو بڕیارە لە ماوەی ئەوەندە رۆژە یان ئەوەندە مانگەدا، جێبەجێ دەكرێت.

ئێستا قسەیەك هەیە (رەنگبێ بۆ رەواندنەوەی ترسی وڵاتانی ئیقلیمی بێت) كە مەرج نییە ئەگەر وەڵامی خەڵك بەڵێ بوو بۆ سەربەخۆیی، بڕیارەكە دەمودەست جێبەجێ بكرێت! ریفراندۆمی كوردستان جیاوازە لە ریفراندۆمەكانی دیكە كە لە شوێنە جیاجیاكانی دنیا بەڕێوەدەچن، چونكە لە ئەوروپا دەتوانن لە ماوەی هەفتەیەكدا لەسەر پرسی زۆر سادە بڕیاری ریفراندۆم بدەن و جێبەجێشی بكەن و دواتریش هەموو پابەندی ئەنجامەكەی بن.

بۆیە ئەگەر قەرارە ریفراندۆمێك بكرێت و هەموو كێشە سیاسی و ئابوورییەكان لە پێناوی ئەو ئامانجەدا بۆ ماوەیەك وەلاوە بنرێن، دەبێ خەڵكی كوردستان بزانێت كە دەنگەكەی بۆ سەربەخۆیی كوردستان تەنیا وەكو كارتێكی گوشار و لەبیركردنی قەیرانە ناوخۆییەكان بەكار نایەت. كەس نییە لەو دنیایە، ریفراندۆم بكاتە كارت و بیخاتە باخەڵییەوە!

خاڵی دووەم ئەوەیە كە ئێستا هەموو ئاراستەی بیركردنەوە و هەڵوێستی سیاسی لە فەلەكی ریفراندۆم و ئەو باسەدایە كە ئیتر بواری پێكەوە ژیان لەگەڵ بەغدا نەماوە. مەبەست لە وەڵامی (نەخێر) ئەوە نییە كە (نەخێر) لە ریفراندۆمدا سەربكەوێت، بگرە ئەوەیە كە ئەدی ئەگەر زەمینەی ریفراندۆم لەبار چوو، ئایا سەركردایەتیی سیاسی كوردستان چ پلانێكی بۆ جۆری مامەڵەكردن لەگەڵ بەغدا دەبێ؟ چونكە پێناچێ هێزە ئیقلیمی و داردەستەكانیان وا بەئاسانی رێگە بەوە بدەن.

دیوی ناوەوەی هەڕەشەكانی ئەردۆغان
(3)

ئەوەی لە هەڕەشەكانی ئەردۆغان-دا جێگەی سەرنج بوو، ئەوە بوو كە نزیكەی هەشت ساڵە ئەردۆغان بەو زمانە قسەی لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا نەكردبوو. هەمان ئەو ئەردۆغانەی كە پێشتر باسی مافی دەستووریی كوردی دەكرد لە دەرهێنان و فرۆشتنی نەوتی هەرێم و كەركووك، ئەو ئەردۆغانەی كە رێگەی دا نەوتی كەركووك راستەوخۆ لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بە بۆڕی بگوازرێتەوە بۆ بەندەری جیهان و بفرۆشرێت، ئێستا هەڕەشەی تێكچوونی پەیوەندییەكانی كرد و تەنانەت گوتی باجی هەڵكردنی ئاڵای كوردستان لە كەركووك قورس دەبێ.

ئەو هەڕەشەیەی ئەردۆغان پڕبەدڵی نەیارانی پەیوەندیی توركیا و حكومەتی هەرێم بوو، لە خۆشیان شاگەشكە بوون، بەڵام راستییەكەی ئەردۆغان هەندێك شتیان بۆ نووسیبوو (پێدەچێ ئیلنور چەڤیكی راوێژكاری بۆی نووسیبێت) كە خۆی باوەڕی بە گوتنیان نەبوو. ئەم قسانەی ئەردۆغان تەنها بۆ رازیكردنی MHPی هاوپەیمانی بوو تا رۆژی ریفراندۆم.