لەسەر دوا گفتوگۆی رۆژنامەنوسی سەرۆك بارزانی

سەرۆ قادر

لەگەڵ رۆژنامەی شەرقولئەوسەت، لێكدانەوەیەكی داخ لەدڵانەی هەندێ لە حیزب و دەزگاكانی راگەیاندنیان دەستیپێكردووە. لە لێپرسراوانی پلە یەكەم و دووەمی حیزبەكانیش قسەیان تێدا كردووە. هەمویان بە گومانەوە تەماشای پرسی سەربەخۆیی و نیازی سەرۆك بارزانی دەكەن.
حەقیقەتەكەی سەرۆك بارزانی لەو گفتوگۆ رۆژنامەنوسییە رووبەڕو و پڕ لە راشكاویەدا قسەی بۆ رۆژنامەیەكی بەناوبانگی عەرەبی كردووە، وەڵامی رۆژنامەنوسەكەی داوەتەوە نەك خۆی هاتبێت بەیانێكی تایبەتی بۆ ئەو بابەتە دەركردبێ.
مالكی لە بەغدا و دواییش لە تاران، بە هەماهەنگی لەگەڵ ئێران تا توانی خەراپكاری و هەڕەشە و پیلانی داڕشت بۆ ئەوەی بەرەنگاری پرۆژەی جەنابی سەرۆك بارزانی بێتەوە لە مەسەلەی سەربەخۆیی. لەگەڵ ئەویشدا گرتنەوەی موسڵ شكست پێ بێنن و ئەو هەماهەنگییە عەسكەرییەی لەنێوان عێراق و كوردستاندا هەیە كۆتایی پێ بێنن. بەمەش حەیدەر عەبادی بەتەنیا و تەك بكەوێتەوە تا بە ئاسانی لای بدەن. هەروەك نەخشەی مالكی و ئێرانیشە، مالیكی بگێڕنەوە بۆ سەرۆك وەزیری لە بەغدا، كاتێك كە مالكی بگەڕێتەوە سەرۆكایەتی وەزیران، ئیتر حەشدی شەعبی و هێزە توندڕەوەكانی شیعە هیچ بەربەستیان لەپێش نامێنێ لە پەلاماردانی سوننە و پێكهاتەكان و هەرێمی كوردستانیش. وەك هەموو جارێ مالكی خۆشی گوتویەتی ئەوكات هەموو میلیشیا و سوپای عێراق دەكەنە بەشێك لە پرۆژەی ئێرانی بۆ شەڕ كردن لە سوریا، یەمەن، لوبنان و ئیسرائیل و هەتا لە توركیا و لە شوێنی دیكەش.
بەوپێیە عێراق لەوە دەردەچێ كە ئێستا دەوڵەتێكە رێزی سەروەری دەگیرێ، بەڵكو دەیكەنە عێراقێكی لە بابەتی لیبیا و سوریای ئێستا، بەڵام بە شێوەیەكی رێكخراو كە هەردوو دەوڵەت عێراق بۆخۆی و ئێرانیش لە پشتی دەبێت. گومانی تێدانییە كارێكی لەو شێوەیە هەڕەشەیەكی گەورە دەكاتە سەر ئاسایشی هەرێمی كوردستان و شەڕی دژ داعش توشی ئاستەنگێكی گەورە دەكات. لە هەمان كاتدا ئەوە بۆ تەواوكردنی ئەو پرۆژەی ئێرانییە تا خەتی زەمینی لەناو خاكی خۆیەوە بە موسڵدا تێپەرێنێ بیگەیەنێتە ناو سوریا، بۆ ئەوەی بە ئاسانی بتوانێ چەك و تەقەمەنی و ئالیاتی عەسكەری بگەیەنێتە بەرەكانی شەڕ كە خۆی دەیەوێ، جا سوریا بێ بۆ سەر دەریای سپی ناوەڕاست، یان لە لایەكی ترەوە بۆ لای لوبنان بێ لەوێوە بۆ سەر سنوری ئیسرائیل و بە ئاسانی لەوێوە بگەنە یەمەن و پشت لە سعودییەش بگرنەوە. ئەمە خۆیان دەیڵێن نەوەك ئێمە باسی بكەین.
هەر لەبەر ئەوەش ئێران هەوڵی داوە مالكی و پەكەكە و گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی و پەیەدە و هێزە چەكدارەكانی سەر بە پەكەكە و سەر بە حەشدی شەعبی كە هاوبەشن بە ناوی یەكینەكانی پاراستنی شەنگال دروستیان كردوون، هەموو ئەوانە بۆ ئەوەیە لەكاتی پێویستدا وەكو بەردەباز یەك بگرنەوە و ئەو پلانە ڕاپەڕێنن.
با بگەڕێینەوە سەر مەسەلەی ریفراندۆم، ریفراندۆم زۆر باسی لێوە كراوە و هەنگاوی یەكەمی قانونیانە و مەدەنیانەیە بۆ مەسەلەی سەربەخۆیی، بەڵام كاتێك كە بە هەمان پلان ئێران و مالكی و خەڵكانی تر بیانەوێ رێی لێ بگرن و لە رێی ئەوەشەوە سەربەخۆیی توشی ئاستەنگ بكەن، ئەوا روانگەی جەنابی بارزانی ئەوەیە كە ئێمە هەنگاومان بەرەو سەربەخۆیی هەر بەردەوامە، ئەوكاتیش رێگاكان چیبن كاتی خۆی دیاری دەكرێ. پێیانوابووە دەبێ كوردستان هاوكاری عەبادی بكات بۆ ئەوەی رێگە لە پرۆژەی ئێرانی مالكی بگرێ لە بەغدا، بە لەناوچونی عەبادی ئەو پرۆژەیە زۆر بە ئاسانی ئەنجام دەدرێ، بۆ ئەو مەبەستە هاوكاری نێوان كوردستان و عێراق زۆر پێویستە. لە روانگای سیاسیانەی ستراتیژی عەسكەری و سیاسی جەنابی بارزانییەوە ئەم پێشنیارە قەبوڵ كراوە و گفتوگۆ لەگەڵ عەبادی و عێراق دەستی پێكرا. بۆ دڵنیایی بۆ جاری بەكەم لە ٢٠١٦ لە كۆنفرانسی میونخ بارزانی لەگەڵ عەبادی باسی كردووە و لە دوایشدا سەردانی بەغداشی كردووە، ئەو سەردانەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدا و دیداری دیكەش كە رویانداوە بە حزوری ئەمەریكا و لایەنی دیكە ئەم پڕۆژە عەسكەریەی لێ دەرچوو كە لە نێوان كوردستان و عێراق هەماهەنگی هەبێ و سەرەنجام عێراق بتوانێ لە رێگەی پێشمەرگەوە دەستی بگاتە موسڵ. لە هەمان كاتدا سوپای پێشمەرگە قارەمانانە بتوانێ ئاخرین شەڕی خۆی بە سەركەوتویی تەواو بكات و بگاتە سەر لێوارەكانی موسڵ، بە پێی ئەو رێككەوتنەی كە لە نێوان عێراق و كوردستان و ئەمەریكادا هەیە لەو سنورە دیاریكراوەكانی خۆی بوەستێت و پشتیوانی جەیشی عێراق بكات. ئەمە ئێران زۆر پێی ناخۆشە و مالكیش پێی ناخۆشە، لە هەمانكاتدا سەركەوتنێكی گەورەیە بۆ ئەمەریكا و سەركەوتنێكی گەورەیە بۆ عەبادیش.
دوای ئەوە بابەتی مفاوەزات هاتە پێشەوە، ئەمەش هەر پێشنیاری ئەمەریكا و بەریتانییەكان بوو. لە میونخ و پاشان لە بەغدا لەگەڵ حەیدەر عەبادی باس كراوە، چ كاك نێچیرڤان بارزانی كە بە ئاشكرا باسی كردووە، هەروەها جەنابی بارزانیش كە چوو بۆ بەغدا لەگەڵ عەبادی و هەموو لایەنەكان عێراقی پڕۆسەكە دەستپێكردنی گفتوگۆ بۆ سەربەخۆیی كوردستانی خستۆتە بەردەم هەموویان، هەموو لایەنەكانی عێراقی غەیری مالكی بە ئارامی ئەم پێشنیارەیان وەرگرتووە و داخڵی گفتوگۆ بوون.
دوای ئەوە لە مەسەلەی گفتوگۆ ئەگەر سەربگرێ، عێراق و كوردستان بگەنە ئەنجامێك كە وەكوو دوو دەوڵەت هەبن، ئەوكات كێشە لە نێوان عێراق و كوردستان كەم دەبێتەوە و ئیعترافی نێودەوڵەتی زۆر بە ئاسانی دەكەوێتەوە، ئەوكات كوردستان توشی هیچ ئاستەنگێك نابێت و رێگایەكی زۆر سەخت نزیك دەخەینەوە و ئاسانی دەكەین. بۆ ئەمەش و بۆ مەسەلەی مفاوەزاتیش جەنابی بارزانی پێی وابوو كە دەبێ كۆدەنگی لەناو كوردستان هەبێ و هەموو حیزبەكان بەشداربن و ئەو كارەشی كرد، ئێستا تەرەفی یەكێتی باش هاتۆتە پێشەوە و لیژنەی هاوبەش دروست دەكەن، وەفدی هاوبەش دروست دەكەن بۆ ئەوەی سەردانی بەغدا بكەن، لە سەردانی بەغدادا وەكو راگەیەندراوە هەموو حیزبەكان بەشداری تێدا دەكەن.
خودی جەنابی بارزانی كە چوو بۆ بەغدا، وەفدێكی نیشتمانی لە قیادەی حیزبەكان لەگەڵ خۆی برد. بۆیە مەسەلەی مفاوەزات دوای ریفراندۆم پردێكی زۆر باشە، تا ئێستا ماوە هەتا ئیمكان بكرێ بارزانی لەسەری دەڕوا، لە كوێش وەكو ریفراندۆم توشی بنبەست كرا ئەوكات رێگەی تر هەڵدەبژێردرێ. ئەو ستراتیژییە ، بێجگە لە حیزبەكانی عێراقی لەگەڵ ئێرانیش باسكراوە و لەو مەسەلەدا ئاگادارە.
مەسەلەی نەگەڕانەوەی مالكی بۆ سەرۆكایەتی حكومەتی عێڕاق شتێكی سابتە لە هەرێمی كوردستان و لای جەنابی سەرۆك بارزانی، چونكە مالكی پیاوێكی شۆڤێنی دەست رەشە، تایفییە و شەڕی مەزهەبی و یەكتر قڕكردنی شیعە و سوننە و رێگە خۆشكردن بۆ دروست بوونی داعش، ئەنجامی پلانی مالیكییە، كە لە پشتەوەی مالكیش خەڵكانی تر و دەوڵەتی دیكە هەن، بۆیە مالكی بە هیچ شێوەیەك نابێ بگەڕێتەوە سەرۆك وەزیری عێراق، ئەگەر گەڕایەوە هیچ پردێك و هیچ گفتوگۆیەك لە نێوان كوردستان و عێراق نامێنێ، لەو حاڵەتەشدا زۆر ئاساییە كەوا جەنابی بارزانی بڵێ ئێمە لەگەڵ فاشستێكی شۆڤێنی مەزهەبی هیچی هاوبەشمان نییە، ئەوكات دنیاش بە چاوێكی دیكە تەماشای ئەو هەنگاوەی جەنابی بارزانی دەكەن. هیچ دەوڵەتێكی دونیا و ناوەندێكی دونیا مالكی بە پیاوێكی ئاسایی و باش نازانن، بۆیە ئەو قسەیەی جەنابی بارزانی هیچ كاردانەوەیەكی نێودەوڵەتیشی لێ نەكەوتەوە، تەنانەت عێراقییەكانیش لەسەری زۆر حەساس نەبون.
سەربەخۆیی هەنگاوێكی نەگۆڕە و ستراتیژییە، شتێك نییە بڵێی دوا دەخرێ، بەڵام رێگاكانی جاریوا هەیە كاتی بۆ درێژ دەكەنەوە و زەمەنی بۆ كورت دەكاتەوە.
مەسەلەی گفتوگۆ دەستی پێكرد و هەماهەنگی نێوان كوردستان و عێراقی لێكەوتەوە وەكو باسم كرد بۆ گرتنەوەی موسڵ، هەربۆیەش ئەو موفاوەزاتە كەمێك درێژەی كێشا و لەوانەیە تا دوای گرتنەوەی موسڵ بە شێوەیەكی سەرەكی بكەونە گفتوگۆ، ئەگەر ئێستا بیانو لە حزبەكانی عێراق هەبێ بۆ ئامادە نەبوون لەبەر شەڕی موسڵ. ئەوا دوای گرتنەوەی موسڵ هیچ بیانگەیەك نامێنێ. شەڕی موسڵیش باشترین هێما و نیشانەیە بۆ ئەو هاوكاری و پشتیوانییەی كە كوردستان و عێراق لە ئاییندەدا وەكو دوو جیرانی باش دەتوانن بەیەكەوە بیكەن. ئەوە تەجسیدی روانگەی بارزانییە كە دەڵێ ئێمە دەتوانین بەیەكەوە جیرانی باش بین، دەتوانین ئاشتی لەناوچەكە دروست بكەین لە ئاشتیدا هەموو گەلانی ناوچەكە بەرخوردداربن بەشدار بن قازانج بكەن و خاوەنی چارەنوسی خۆیان بن.
نایشارینەوە كەوا كوردستان و جەنابی بارزانی گەلێك هاوكاری عەبادی دەكات لەبەر ئەو ئامانجانەی كەوا باسم كرد، ئەگەر عەبادی بڕوات بە مانای ئەوەیە كودەتایەكی مەزهەبی شۆڤێنی لە بەغدا روودەدات، ئیتر هەموو ئەو ستراتیژییە دەگۆڕدرێ و دەبێتە راگەیاندنی سەربەخۆیی. ئەوكات گومانی تێدا نییە كە دنیا پشتی بارزانی دەگرێ و پشتی ئێران و مالكی ناگرێ.
ئەمە حەقیقەتەكەیە ئەگەر نەیانزانیوە، ئەگەر ئەوانەی كە دەشزانن و هەڵیدەگێڕنەوە كەیفی خۆیانە، تەمەن و مێژووی خۆیان تەرخان كردووە بۆ هەڵگێڕانەوە، دیارە ناتوانن حەقیقەت وەبگرن و لێیتێبگەن.
رێگای راست و رەوانی بارزانی هیچ گۆڕانی تێنەكەوتووە، هیچ پاشاكشەی تێدا نییە، هیچیش ناكەوێتە ژێر كاریگەری گوڕ و گەف و بوختانی ئەو حیزبانەی كەوا بەردەوام سیلەیەكی چاو و شانێكیان لای مالكی و ئێرانە.