بارزانی هەڕەشەی لە كێ كرد؟

رێبوار كەریم وەلی
(1)

قسەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان مەسعود بارزانی سەبارەت بەوەی كە ئەگەر مالیكی ببێتەوە سەرۆكوەزیرانی وڵاتی بەناو عێراق، بێ گەڕانەوە بۆ هیچكەس و لایەنێك، سەربەخۆیی رادەگەیەنێت، لە شەقامی عەرەبیدا كاردانەوەی وای لێ نەكەوتەوە و تەنانەت مالیكیش خۆی لە وەڵامدانەوەی راستەوخۆی ئەو بابەتە دزییەوە، هەر ئەوەندەی گوت كە “گەلی كورد لە عێراق لەگەڵ سەربەخۆیی نییە”! بەڵام روونی نەكردەوە، ئەم (گەلی كوردە) كێن و لە كوێن كە بڕوایان بە سەربەخۆیی نییە. كەچی قسەكانی بارزانی دەمودەست سلێمانیی جوڵاند، خێرا لە میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بابەتەكە وا ئاراستە كرا كە گوایە كێشەی شەخسییە و ئەگەر مالیكیش نەیەتەوە سەر حوكم، ئەوە مەسەلەی سەربەخۆیی هەر قسەیە! ئەڵبەتە ئەوانەی ئەو هەڵوێستانەیان نواند، لە دوو شت تێنەگەیشتن یان نەیانویست تێبگەن كە بارزانی بە درێژایی قسەكانی باسی راگەیاندنی سەربەخۆیی بەشێوەیەكی هێمنانە و بە تەوافوق لەگەڵ بەغدا دەكات. ئەوەش هەمان شتە كە هەم مەتڵەبی كۆمەڵگای نێودەوڵەتییە و هەمیش رێگرییە لە خوێنڕشتنی زیاتر كە ئەو باسە لەگەڵ مالیكیدا مومكین نییە. دووەمیان بارزانی نایەوێ بڕیاری سەربەخۆیی لە ناوخۆی كوردستانیش بڕیارێكی یەكلایەنە بێت، بگرە دەیەوێ وەك پرۆژەیەكی نیشتمانی سەیر بكرێت. ئەگەر بە تەوافوق سەربەخۆیی مەیسەر بوو، ئەوە زۆر باشە، ئەگەرنا گەڕانەوە هەیە بۆ دەنگی میللەت.

بەڵام وروژاندنی ئەو بابەتە لەو كاتەدا و لەلایەن بارزانییەوە بێ مەبەست نییە. جارێ مەسەلەی گەڕانەوەی مالیكی بۆ سەر كورسیی دەسەڵات لە بەغدا، ئیتر تەنیا رەهەندێكی ناوخۆیی نییە، بگرە مەسەلەكە لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتییە كە مالیكی دەیەوێ بە پاڵپشتیی ئێران و هەندێك لایەنی سیاسیی كوردی (كۆمەڵ، پەكەكە، پەیەدە، بەشێكی یەكێتی و گۆڕان) بێتەوە سەر حوكم و ئەوەش ناشارنەوە. لە بەرامبەریشدا، توركیا (كە هاتنی سەرۆك وەزیرانەكەی بۆ بەغدا، نیشانەی پشتیوانی بوو لە عەبادی)، وڵاتانی سوننە و بەشێكی زۆری عەرەبی سوننەی ناوخۆ، دژی ئەوەن. بۆیە بارزانی كە باش ئاگای لە جموجۆڵەكانی مالیكی هەیە، بە تیرێك دوو نیشانی پێكا: لایەنە ناوخۆییەكانی كوردی لە هاتنەوەی مالیكی نائومێد كرد و گوتی كە هیچ هیوایەكی لەسەر هەڵنەچنن و بەشدار بن لە پڕۆسەی راگەیاندنی سەربەخۆیی بەشێوەی ئاشتیانە، ئەگەرنا دەیكەمە شتێكی تاكلایەنە و دەچمە ژێر باری بەرپرسیارێتییەكەیەوە. دووەمیان سنوورێكی بۆ دەستێوەردانی ئێرانیش دانا.

بۆ دەنگ بە گۆڕان بدەم؟

(2)

لەكاتێكدا بزووتنەوەی گۆڕان خەریكی دانانی ستراتیژی هەڵبژاردنەكانی داهاتووە و ئەگەری زۆریش هەیە كە بە تەنیا و بێ دروستكردنی هاوپەیمانی لەگەڵ یەكێتیدا بچێتە هەڵبژاردنەوە، شین و فیغانیش بۆ رێككەوتنی ستراتیژییان لەگەڵ یەكێتی دەكەن و گلەیی ئەوە دەكەن كە بۆ دەبێ یەكێتی هێندە لە پارتی نزیك كەوتبێتەوە؟! رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی كە گەڕانەوە بۆ خاڵی سفرە، سێیەم رێككەوتنی گۆڕانە لە دوای دروستبوونییەوە: رێككەوتن لەگەڵ لایەنە ئیسلامییەكان، رێككەوتنی ئیداری لەگەڵ پارتی و رێككەوتنی ئیداری، سیاسی و ستراتیژی لەگەڵ یەكێتی. هەرسێك رێككەوتنەكان فەشەلەیان هێنا و گۆڕان دەیەوێ ئەوە بە (مەغدووریی سیاسی) نەك (فەشەل) دەرخواردی لایەنگرانی بدات. پاساوی سەرنەكەوتن و جێبەجێنەبوونی رێككەوتننامەی ستراتیژیی نێوان یەكێتی و گۆڕان ئەوەیە كە باڵێكی ناو یەكێتی گوایە كار بۆ تێكدانی رێككەوتنەكە دەكەن! بەڵام ئەو قسەیە بیانوویەكی لاوازە، چونكە ئەو باڵەی كە گوایە دژایەتیی دەكات لەناو یەكێتیدا، دەستڕۆیشتوو نییە، خاوەنی پارە نییە و لەناو دەسەڵاتیشدا نییە، بگرە ئەو باڵەی كە گۆڕانی هێنایەوە خاڵی سفر و رێككەوتنێكی تاكتیكیی لەگەڵدا ئیمزا كرد، هەمان ئەو باڵەیە كە دەیەوێ لەگەڵ پارتیدا رێكبكەوێت!

بۆیە ئەگەرچی جارێ مەعلوم نییە هەڵبژاردن دەكرێت یان نا؟ بەڵام بزووتنەوەی گۆڕان لەبەردەم تەحەددیاتی زۆر گەورەدایە. گرنگترینیان ئەوەیە كە چۆن داوای دەنگ لە دەنگدەری خۆیان دەكەن؟ باسی رابردووی ئۆپۆزیسیۆنبوونیان دەكەن یان قوناغی بەشداری لە حوكمڕانی؟ چۆن هاوپەیمانییە سیاسی، ئیداری و ستراتیژییەكانی خۆیان بۆ خەڵكی خۆیان روون دەكەنەوە؟ دەتوانن چ بەڵێنێك بە خەڵك بدەن لە كاتێكدا كە لە ئەرزی واقیعدا، 18 دوو ئەوەندەی 24 بێت؟

پەكەكە چی دەستكەوت؟

(3)

وردە وردە ئەركی پەكەكە لە پاراستن و رێگریكردن لە بەقەوارەبوونی كوردستانی رۆژئاوا خەریكە كۆتایی دێت. ئەگەر بەشدارینەكردنی پەیەدە لە كۆنفرانسی ئاستانە، بەشێكی بریتی بێت لەوەی كە توركیا رێگریی كردووە (كە پەیەدە هیچ خۆی سەغڵەت نەكرد!) بەشێكی دیكەی پەیوەستە بەوەی پەیوەندییەكی توندوتۆڵ و تەنانەت جۆرێك لە رێككەوتنیش لە نێوان پەكەكە، ئێران و سوریا هەیە و بوون و نەبوونیان لەوێ هێندە گرنگ نەبوو. لە ناوەڕاستی ساڵی 2011 وە، پەكەكە لە قەندیل لەگەڵ شاندی سوریا كۆبوونەوە و بەرنامەی كاری هاوبەشیان لە سوریا داڕشت، بۆیە هەندێك شت هەیە كە پێشتر بڕیاری لێدراوە.

ئەگەرچی باس لە مافی ئۆتۆنۆمیی كولتووری بۆ كوردانی رۆژئاوا دەكرێت لە لایەن رووسیاوە (كە گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوە رەتی دەكاتەوە شتی واش هەبێت)، بەڵام ئایا ئەوە ئیستیحقاقی نەتەوەیی كوردە لە سوریا؟ ئەو هەموو (ئاڵاسازی) و (زاراوەسازییە)ی پەكەكە بەس بۆ دەرپەڕاندنی خەڵك و لایەنە سیاسییەكان بوو لە كوردستانی رۆژئاوا؟ پەكەكە لەو موعادەلەیە مایەپووچ دەرناچێت، ئەوەی پێی سپێردرابوو كردی، وەلێ كوردی رۆژئاوا لە خەونی دەوڵەتی سەربەخۆ و یەكگرتن لەگەڵ كوردستانی باشوور بە دەستبەتاڵی دەردەچن. دیارە ئەوەش بۆ پەكەكە دەستكەوتە.