عێراق و ئایندەی ململانێ ناوخۆییەکانی

نیاز حاجی

حکومەتی (عەبادی) سێ مانگ زیاترە بێ (وەزیری ناوخۆ)یە و دوو مانگیشە بێ (وەزیری بەرگری)یە و چەند رۆژێکە (وەزیری دارای)یەکەشی نەما، وەک دیارە ئەم پرۆسەیە بەردەوامی هەیە و لە ئایندەیەکی نزیکدا چەند وەزیرێکی تریش متمانەیان لێ وەربگیرێتەوە. تا ئێستا پەڕلەمان نەیتوانیوە هیچ وەزیرێک بۆ ئەو سێ پۆستە وەزاریە گرنگە دەستنیشان بکات، واتا پەڕلەمان تەنها وەزیرەکان لادەدات بێ ئەوەی بتوانێت وەزیر لە جێگایان دابنێت.

وەزارەتەکانی (ناوخۆ و بەرگری و دارایی) سێ وەزارەتی سیادی و لە گرنگترین وەزارەتەکانی حکومەتن، لە حاڵەتی نەبوونیاندا ئەو حکومەتە وەک ئەوە وایە نەمابێ! سەرۆکی پەڕلەمان (سەلیم جبوری) یەخسیری کوتلەکەی (مالیکی) بووە، چاوشکێن کراوە، (مالیکی) بۆ پاکتاوکردنی کوتلەکانی دژ بەخۆی بەکاریان دەهێنێت.

(فوئاد مەعصوم)ی سەرۆک کۆمار، نەک بێدەنگ و بێ دەسەڵات و بێ هەڵوێستە، حاڵی لە حاڵی (سەلیم جبوری) باشتر نیە، جێگرەکەی کە (نوری مالیکی)ە زۆر دەسەڵاتی لە خودی خۆی زیاترە. (مالیکی) وەک کۆیلەیەک هەلسوکەوتی لەگەڵدا دەکات، پاسەوانەکانی خۆشی پێ ناپارێزرێت، دەرفێنرێن و دەگواسترێنەوە، ئەو ناتوانێت بەرگریان لێ بکات، ئەو نەک تەنها لە عێراق، لەناو حزبەکەی خۆشیدا یەخسیری دەستی (هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد)ە.

لەکاتی دەسەڵاتی نوری مالیکیدا سێ پارێزگای عێراق لە لایەن داعشەوە داگیرکران، سوپاکەی بە دشداشەوە رایان کرد، چەک و جبەخانەی پێنج فرقەی سەربازی رادەستی داعش کرا، سەدان ملیار دۆلار لە خەزێنەی حکومەت دیار نەمان. بە پێچەوانەوە (خالید عوبەیدی) دوو پارێزگای رزگارکرد، بەهەدەردان و دزی تا رەدەیەکی زۆر کەم کرایەوە، کەچی پەڕلەمانی عێراق لە جیاتی ئەوەی لێپرسینەوە لە (نوری مالیکی) بکات، متمانەی لە وەزیری بەرگری و دارایی وەرگرتەوە!.

مالیکی تەواوی کوتلەکانی چاوشکێن کردوە، هێزەکانی (حەشدی شەعبی ) لە ژێرفەرمانیدان، هاوپەیمانی هێزەکوردیەکانی لە بەغدا هەڵوەشاندۆتەوە، ئەوەی ماوەتەوە رەوتی صەدر و پارتی دیموکراتی کوردستان و کووتلەیەکی کەمی سوننەکانە کە دژی مالیکین. ئەگەر بەراوردێک بکەین لە هەردوو دانیشتنی پەڕلەمان بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە وەزیری بەرگری و دارایی، دەبینین: لە کۆی (۳۲۸) پەڕلەمانتاری عێراق لە پرۆسەی وەرگرتنەوەی متمانە لە خالد عوبەیدی (۲٤٥) پەڕلەمانتار بەشداری دانیشتنەکەیان کرد، (۱٤۲) دەنگیان بە بەڵێ دا و (۱٠۲)دەنگیان بە نەخێر دا، هه‌روه‌ها (۱۸)بە بەتاڵ دەنگیاندا. لە پرۆسەی متمانە وەرگرتنەوە لە زێباری (۲٤۹) پەڕلەمانتار بەشداری دانیشتنەکەیان کرد، (۱٥۸) دەنگیان بە بەڵێ دا و (۷۷) دەنگیان بە نەخێر دا، هه‌روه‌ها (۱٤)بە بەتاڵ دەنگیاندا.

لەمەوە بەدیار دەکەوێت کە کوتلەکەی مالیکی بەرەو بەهێزی دەروات لە ماوەی نێوان هەردوو پرۆسەدا دەنگی نەخێر دژی هەوڵەکانی نوری مالیکی لە (۱٠۲) ده‌نگ بوە بە (۷۷) ده‌بگ، دەنگەکانی پشتگیریش لە هەوڵەکانی نوری مالیکی لە (۱٤۲) ده‌نگ بووە بە (۱٥۸) ده‌نگ. لەگەڵ ئەوەشدا نزیکەی (۷٥ بۆ ۸٠) پەڕلەمانتار لەکۆی پەڕلەمانتاران بەشدار نەبوون لە هەردوو دانیشتنەکەدا بە هۆکاری جۆراوجۆر.

مالیکی لە رێگه‌ی میلیشیاکانی حەشدی شەعبی ( عامری و خەزعەلی و نوجەبا و دەیانی تر ) دەستی بەسەر بەشی زۆری هێزە شەڕکەرەکانەوە گرتووە، لەرێی بانکی ناوەندیەوە دەستی بەسەر پارەی عێراقدا گرتوە، لە رێی نەوتی بەسرەوە دەستی بەسەر نیوە زیاتری نەوتی عێراقدا گرتووە، هاوپەیمانێتیەکەی لە پەڕلەماندا نزیکەی (۱٦٠)کورسی دەبێت و ئەگەر هەیە زیاتر بێت، سەرۆکی کۆمار و سەرۆکی پەڕلەمانی کۆنتڕۆل کردوە، لە رێی ئێران و حزب اللەوە خەریکی لاوازکردنی رەوتی صەدرە. بەشێک لە پەڕلەمانتارانی یەکێتی و گۆڕان و کۆمەڵ و بەشێک لە یەکگرتوی ئیسلامی کۆنترۆڵ کردوە، جەعفەری لەترسی لەدەستدانی پۆستی وەزارەتی دەرەوە ناچارە روبەروی مالیکی نەبێتەوە، کەواتە مالیکی لە هەنگاوەکانی بۆگەڕانەوەی بۆ دەسەڵات نزیک بۆتەوە.

هەرچەندە پارتی هیچ هیوایەکی بە بەغدا نەماوە، هاوكات لەگەڵ بەهێزبونەوەی مالیکی، هەنگاو بەرەوسەربەخۆیی دەنێت. بەڵام پارتیش هەرچەندە ۲۸ کورسی لە پەڕلەمان هەیە بەڵام هاوپەیمانیەکەی نزیکەی (۸٠) کورسیە، کەواتە لە جاران بەهێزترە. یەکێتی و گۆڕان و کۆمەڵ هیواکانیان لەسەر گەڕانەوەی مالیکی هەڵچنیوە بۆ دژایەتی کردنی پارتی، ئەوان هاوپەیمانێتیەکان لەگەڵ مالیکی لەسەر بنەمای دژایەتی مالیکی بۆ بارزانی سەرچاوەی گرتوە. مالیکی پەیمانی ئەوەی پێداون کە ئەگەر بارزانی دەوڵەتیش رابگەیەنێ خۆی هاوکاریان دەکات بۆ جیاکردنەوەی سلێمانی.

ئەوان بیریان چووە کاتێک مالیکی بۆ خولی دووەم هەڵبژێردرایەوە پەیمانی ناردنی بودجە و موچەی پێشمەرگەی دا، پەیمانی دەرکردنی یاسای نەوت و غاز و جێبەجێ کردنی مادەی ۱٤٠ی دا، پەیمانی دروستکردنی ئەنجومەنێکی باڵای سەرکردایەتی کردنی دا لە کورد و سونە و شیعە، (ئەو پەیمانەی بە دەستنوسی خۆی لەبەردەم فەخری کەریم بە بارزانی دا) بەڵام کە هەڵبژێردرایەوە نەک ئەوانەی جێبەجێ نەکرد، به‌ڵكو بودجە و موچەی هەرێمی بڕی، هەوڵی کەمکردنەوەی رۆڵی کوردی دا لە حکومەت و سوپا، ئۆپەراسیۆنی دیجلەی بۆ داگیرکردنەوەی سنورەکانی مادەی ۱٤٠ دا . یەکێتی وگۆڕان و کۆمەڵ دەبێ باش بزانن کە گەرانەوەی مالیکی خواستێکی ئێرانیە، دەیەوێت شەڕی سونە و کورد و سعودیەی بۆ بکات، دەیەوێت حەشدی شەعبی و پەکەکە بکات بە شەریکی کەرکوک و سلێمانی و خانەقین و ناوچەکانی تری ئەو دەڤەرە.