بارزانی ئەو كارتەشی لەدەست دەرهێنان
رێبوار کەریم وەلی
دوای سێ ساڵ، سەرۆكی هەرێمی كوردستان مەسعود بارزانی، لەگەڵ شاندێك كە پێكهاتەكەی رەنگدانەوەی واقیعی سیاسیی كوردستان بوو (گۆڕان و كۆمەڵی تێدا نەبوو، واقیعی دووكەرتبوونی یەكێتیش بە زیادەوە دانی پێدا نرابوو)، سەردانی بەغدای كرد. ئەم سەردانە كتوپڕ و لەناكاو نەبوو، بگرە دەمێكە بە نێوەندگیریی ئەمریكا و هێزە هاوپەیمانەكانی كار بۆ ئەم دیدارە دەكرا، هەر بۆیە دوای راگەیاندنی سەردانەكە، لەسەر ئاستی جێگری سەرۆكی ئەمریكاوە پێشوازیی لێكرا.
ئەگەرچی لە میدیای سلێمانیدا كار لەسەر ئەوە دەكرێت كە وا نیشان بدرێت ئەم سەردانە نیشانەی فەشەلی سیاسەتەكانی بارزانییە، بەڵام راستییەكەی بارزانی هەموو ئەو شتانەی لە هەولێر دەیگوت، لە بەغداش دووپاتی كردنەوە و وەكو سەرۆكی وڵاتێكی دراوسێی وڵاتی بەناو عێراق، سەردانی بەغدای كرد، نەك وەك شكستخواردوویەك كە پەنای بردبێتەوە بەر بەغدا. دیوی هەرە گرنگی سەردانەكە ئەگەر باسكردن بووبێت لەسەربەخۆیی، رێككەوتنی تازە سەبارەت بە نەوت و غاز و، شەڕ و ئاییندەی مووسڵی دوای داعش، ئەوا بە دیوێكی دیكەدا، بە تیرێك چەند نیشانێكی پێكا. دووپاتكردنەوەی پشتیوانیی بارزانی بۆ عەبادی كە مالیكی و دارودەستەكەی (بە ئەوانەی ناو كوردستانیشەوە) هەوڵی بنكۆڵكردنی حكومەتەكەی دەدەن (سەرەتا بە لادانی وەزیرەكانی و دواییش خۆی)، پەیامێكی ئاشكرا بوو كە ئەوەیان وا بەئاسانی بۆ ناچێتە سەر و هاوپەیمانیی نوێ بۆ مانەوەی عەبادی بەڕێوەدەبێت.
لەوەشیاندا بارزانی مەبەستێتی كە بەشداریی كورد لە شەڕی مووسڵ دەستكەوتی سیاسی و ئابووریی لێ بكەوێتەوە و هەمیش بتوانێ بە هێمنی و بە رێككەوتنێكی سیاسی، پرسی سەربەخۆیی لەگەڵ بەغدا یەكلایی بكاتەوە. بەم رێككەوتنە سیاسییە كە مەرج نییە بە شەو و رۆژێك بێتە دی، كارتی بەغدا لەدەست ئەوانە دەردێت كە پێیانوایە دەتوانن بەو شێوەیە گوشار بۆ سیاسەتەكانی بارزانی بێنن، هاوكات لەئەگەری دروستكردنی هەر جۆرە هاوپەیمانییەك لەگەڵ مالیكی و دژ بە عەبادی، دەبن بە كەمینەیەكی پەرلەمانی و لەسەر كوردیش مەحسوب نابن.
ئینجا سەردانی بارزانییەكان (هەر دوو بارزانی) بۆ تارانیش دیسان گورزێكی گەورەیە لەو سیاسەتانەی كە لەچەند ساڵی رابردوودا لەسەر وەهم بنیات نرابوون، ئەو وەهمەی كە ئێران بتوانێ چاوپۆشی لە نفوز و توانای پارتی بكات. ئێران ناتوانێ پێش بە سەربەخۆیی كوردستان بگرێت، خۆشی ئەوە دەزانێت، بەڵام نایەوێ ئەو دەوڵەتە ببێتە مەترسی بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی ئەو لە ناوچەكەدا، بۆیە ئەوەش رێككەوتنی دەوێ.
بێ ریفراندۆمیش دەبێ
(2)
لەسەرەتای نەوەتەكان و دوای رزگاریی چێكۆسلۆڤاكیا لە داگیركاریی سۆڤیەتی و رژێمی كۆمۆنیستی، باری ئابووریی چیكەكان لە سلۆڤاكەكان باشتر بوو، هەر بۆیە چیكەكان بەردەوام مەجبور بوون هاوكاریی دارایی بۆ سلۆڤاكەكان تەرخان بكەن. لەسەرەتای ساڵی 1991 چیكەكان ئەو یارمەتییەیان بڕی و ئەوەش بوو بەسەرەتای نیقاشی بوون بە دوو دەوڵەتی سەربەخۆ، بیرۆكەكانی ڤاسلاڤ هاڤێڵ، بۆ مانەوە لەناو سیستەمێكی فیدراڵیدا سەری نەگرت و، هاڤێل دەستی لەكاركێشایەوە. هەر دوا بەدوای ئەوە لە 23ی تەمموزی 1992 هەردوولا رێككەوتن لەسەر ئەوەی بەشێوەیەكی ئاشتیانە ببنە دوو دەوڵەت و لە 31ی كانوونی یەكەمی ئەو ساڵەشدا بە رەسمی بوونە دوو دەوڵەتی سەربەخۆ.
ئێستا كورد و بەغداش رەنگبێ بە هەمان قۆناغدا تێپەڕ بن و بەڵكو پێویست نەكات بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ پەنا بۆ ریفراندۆمیش ببردرێت. بەتایبەتیش كە هەندێك هێزی ناوخۆیی بە مەرج پاڵپشتی لەو هەنگاوە دەكەن. بارزانی لە بەغداوە تەئكیدی لەوە كردەوە كە سەربەخۆیی مافێكی رەوای كوردستانە و بەمانای جیابوونەوە نییە لە بەغدا، چونكە كوردستان نە لە رووی مێژووییەوە و نە لە رووی جوگرافییەوە قەت بەشێك نەبووە لە وڵاتی بەناو عێراق تا ئەمڕۆ لێی جیابێتەوە!
دانوستاندنەكان و پێكهێنانی لیژنە بۆ مەسەلەی سەربەخۆیی، دوو ئەنجامی دەبێت، یان ئەوەتا بەغدا لە چوارچێوەی رێككەوتنێكدا وەك مۆدێلی چیك و سلۆڤاكیا رازی دەبێ و بەشێوەیەكی هێمن و ئاشتیانە ئەم پرسە كۆتایی دێت، یانیش لەوانەیە بەغدا مەرجی ئەنجامدانی ریفراندۆم دابنێت. بە هەردوو بارەكەدا، ئەنجام هەر ئەوە دەبێت كە كوردستان بتوانێ بە رێگەی دیالۆگ و لەسەر بنەمای دوو دراوسێی باش بۆ یەكتری لەگەڵ بەغدا ئەو پرسە یەكلایی بكاتەوە.
دوای مووسڵ، نۆرەی مالیكییە!
(3)
رزگاركردنی مووسڵ لەدەستی داعش، پێگەی سەركردە و هێزە بەشدارەكانی ئەو شەڕە بەهێزتر دەكات و بەتایبەتیش سەرۆك وەزیرانی ئێستای بەغدا، حەیدەر عەبادی لەچاوی عێراقییەكاندا دەكاتە پاڵەوان. عەبادی لە پۆستەكەیدا، میراتگری نوری مالیكییە، مالیكییەك كە دۆڕاوی شەڕی داعشە و تۆمەتبارە بە تەسلیمكردنی ئەو شارە.
كاری لیژنەكانی لێكۆڵینەوە لەو دۆسیە دەمێكە تەواو بووە، بەڵام لەبەر بارودۆخی شەڕی داعش بێدەنگیی لێ كراوە، بۆیە دوای شەڕی مووسڵ كە دەگوترێ چەند رۆژێكی كەمی ماوە، شیعەی عێراق بۆ نیشاندانی نیازپاكییان بەرامبەر سوننە، دەبێ هەندێك كەسی ناو رژێمەكەیان كە موسەبیبی ئەو هەموو كارەساتانە بوون، بكەنە قوربانی و مالیكی و تاقمەكەشی لە پێشەوەی هەموو ئەوانە دێن.
مالیكی لە ماوەی رابردوودا زۆر رێگەی بۆ رووخاندنی حكومەتەكەی عەبادی تاقی كردووەتەوە، بەڵام تا ئێستا سەریان نەگرتووە. دوور نییە دوای لەناوچوونی داعش، پەنا بەرێتە بەر هەڵگەڕانەوەی سەربازیش، بۆیە مالیكی مەترسییەكی بەردەوامە بەسەر پڕۆسەی سیاسیی عێراقەوە و دەبێ زوو بەرزەفت بكرێت.
